1986 yılında bir grup bilim insanının Padova’da bir araya gelerek kurduğu İtalyan Ateistler ve Bilinemezciler Derneği özellikle bilim karşıtı Papa XVI. Benediktus’un göreve başlaması ve açıklamalarıyla gündeme oturdu ve adından söz ettirmeye başladı. Derneğin “ateobus”, “din dersine alternatif kültür dersi”, “Darwin Day”, “yaz kampları” gibi etkinlikleri var.
Aslı Kayabal
“Kötü haber, Tanrı yok. İyi haber, Tanrı’ya aslında ihtiyacın da yok.” Bu mesaj geçtiğimiz şubat ayında Cenova’da iki belediye otobüsünün kenarına yazılacaktı. Bu özlü mesaj ateist kültürü ve tercihi halka tanıtmayı hedeflemişti. İtalyan Ateistler ve Bilinmezciler Derneği’nin fikriydi. Ama gerçekleşemedi. Tanrı’ya inananları rencide edebileceği gerekçesiyle mesaj sansür edildi. Dernekten daha ılımlı yeni bir mesaj üretmesi rica edildi.
Dernek bu beklenmedik istek üzerine “İyi haber, İtalya’da milyonlarca ateist var” mesajını iletti. Bu mesajın inananları rencide etmeyeceğine güvenen Cenova’daki yerel yönetim kentte iki belediye otobüsünü ateist kampanya çerçevesinde hizmete verdi.
Yaratıcılıkta sınır tanımayan dernek kısa bir süre sonra yeni bir mesaj iletti topluma. Bu kez “İyi haber, Zeus gerçekte yok. Kötü haber, Bir tek Zeus için bu gerçeği söyleyebilmemiz.” Olimpos’un baş tanrısı Zeus’un nasıl olsa Katolik kilisesini rahatsız edeceği beklenemezdi.
1986 yılında bir grup bilim insanının Padova’da bir araya gelerek kurduğu İtalyan Ateistler ve Bilinmezciler Derneği (UAAR) özellikle bilim karşıtı Papa XVI. Benediktus’un göreve başlaması ve açıklamalarıyla gündeme oturdu ve adından söz ettirmeye başladı. Kurucuları arasında astrofizikçi Margarita Hack, matematikçi Piergiorgio Odifreddi ve birçok bilim insanının yer aldığı dernek İtalya’da sayıları gitgide artan vatandaşları ateist kültür ve tercih konusunda aydınlatmayı hedef edindi.
Ateo adlı iki ayda bir yayımlanan bir dergi çıkaran dernek, ulusal çapta örgütlendi. www.uaar.it adlı internet sitesi i se İtalyan ateistlerin ülke çapında yürüttükleri etkinlikler ve kampanyaların yanı sıra bir tür haberleşme platformu oldu. Bu online yayın aynı zamanda laik devlet düzenini hedef alan uygulamaları izleyen, kısacası İtalya’da din adına laik sistemi tehlikeye atan her haberin yayımlandığı, yorumlandığı ve eleştirildiği bir gözlemevi.
İtalyan Ateistler ve Bilinmezciler Derneği Çizme’de özellikle gençler arasında sayıları hızla tırmanan ateistlerin haklarını güvence altına almayı, laik devlet sistemini korumayı ve ateizmi sosyal/kültürel bir eksende kamuya tanıtmayı amaçlıyor. Yönetim merkezi başkent Roma’da olan derneğin Milano sorumlusu Massimo Redaelli İtalyan ateistlerin 1980’lerin sonunda çıktığı zorlu yolculukta geldiği noktayı, derneğin düzenlediği kampanyaları, günümüz koşullarında bu yönde bir derneğe olan ihtiyacı, özellikle kök hücre araştırmaları, kürtaj ve ötenaziye karşı takındığı tutucu tavırla dikkat çeken Papa XVI. Benediktus karşısında ateist tercihin tanıtılmasına duyulan ihtiyacı, halkın yaklaşımı ve tepkisini Bilim ve Gelecek okurları için anlattı.
Katolik kilisesinin baskılarına karşı
Ateistler Derneği kurmak düşüncesi ve ihtiyacı nasıl filizlendi?
Ben iki yıldır Ateistler Derneği’nin Milano sorumlusuyum. Dernek onbeş yıl önce Padova’da kurulduğunda yoktum. UAAR, başlangıçta İtalya’daki Katolik kilisesinin iktidarına bir tepki olarak doğdu.
Birkaç ay önce İtalya’da siyasi gündeme oturan Eluana konusunu hatırlarsınız. Geçirdiği trafik kazasının ardından 17 yıl koma durumunda makinelere bağlı yaşatılan, Eluana’nın öyküsünü… Tıbben bir uyanma şansı olmadığı iletilince aile ötenazi talep etmişti. Bu tercih İtalya’da siyasi ve dini otoritenin bireylerin saygın bir biçimde ölmelerine engel olduğu gerekçesiyle biyolojik miras tartışmasını da beraberinde getirdi. Özetle kişilerin hayatta iken başlarına koma gibi bir durum gelmesi durumunda tercihlerinin ne olduğunun yasalar çerçevesinde iletmeleri tartışıldı.
Katolik kilisesi Eluana meselesinde tutucu ve baskıcı bir yaklaşım izledi. Birçok Katolik siyasetçi de bu yaklaşıma destek verdi. Eluana ötenazinin gerçekleşeceği Udine’deki kliniğe getirildiğinde bu fikre karşı olan Katoliklerin ambulansı kuşatarak gösterdikleri ötenazi karşıtı taşkın tavırlarını unutmamak gerek. Bu dönemde olup bitenler ateist tercihin önemi ve işlevini bir kez daha hatırlattı, birçok kişinin ateist kültür konusunda düşünmesini sağladı.
Genç üyeler artıyor
Derneğin İtalya genelinde kaç üyesi var?
İtalya’da 2000-2500 dolayında üyemiz var. Milano’da 300 kişiyiz. Çok renkli bir yapıdan söz etmek mümkün. Üyelerimizin çoğu tahmin edilebileceği gibi Tanrı inancı olmayan bireyler. Kiliseye ve temsil ettiği güce karşılar. Bu üyelerin yanında “bilinmezciler” olarak adlandırılan, bir kanıt olmadıkça Tanrı’nın varlığını ne reddeden ne de kabul eden bir grup var. Bir başka grup da daha önce Tanrı’ya ve Katolik dinine inanan, kiliseye devam edenler. Örneğin Milano şubesinin eski yöneticisinin eşi daha önce inançlı bir Katolik.
Genç üyelerimiz çoğunlukta. Son birkaç yıldır lise ve üniversite öğrencileri üye olmaya başladı. Aktif üyelerimiz arasında hem gençler hem de orta yaşlılar var. Özellikle 50 yaş ve üzerindeki bazı üyelerimiz geçmişte Katolik kilisesi ve laik sisteme aykırı düşen uygulamalara karşı ciddi mücadele vermiş köklü ateistler.
Ateistler Derneği’nin temel hedefleri neler?
Derneğin temel ilkelerinden biri İtalya’da laik devlet sistemini tehdit edebilecek uygulamalara karşı mücadele etmek, laik devlet düzeninin zarar görmesini önlemek. Ateist kültürün topluma tanıtımı bu yönde önemli. Laik sistemin korunmaya ihtiyacı var. Eğitimden sağlığa, sosyal yaşamdan siyasi yaşama kadar uzanan geniş bir alanda çok farklı ve ses getirmesi hedeflenen kampanyalar ve etkinlikler düzenliyoruz.
Ülke çapında aktif bir derneksiniz. Kampanyalar ve bir dizi kültürel etkinlik üye sayınızı artırdı mı?
Özellikle XVI. Benediktus’un Papa olmasının ardından üye sayımız ciddi biçimde tırmanmaya geçti. Katolik kilisesinin eşcinselleri hedef alan hoşgörüsüz tavrı, ötenazi, biyolojik miras, kürtaj ve kök hücre araştırmaları gibi konularda takındığı bağnaz tutum, ateist kültür ve tercihe olan ilgiyi arttırdı. Bu son altı aylık dönemde çok sayıda yeni üye kaydı aldık.
Derneğin etkinlikleri
Derneğin ses getiren yaratıcı kampanyalarını tanıtır mısınız?
Dernek ateist kültürü tanıtmak adına iki tür faaliyette bulunuyor. Halkı faaliyetlerimiz konusunda bilgilendirmek için büyük kentlerin meydanlarında standlar açıyoruz. Hafta sonları düzenlediğimiz bu standlarda derneğin faaliyetlerini tanıtan broşür, malzeme dağıtıyoruz. Bu konuya ilgi duyan kişileri etkinliklerimizden haberdar ediyoruz. Bu sokak toplantıları çok verimli geçiyor. Yeni üye kaydediyoruz.
Bazen Katolik vatandaşlar da geliyor standımıza. Hepsi ile olmasa da bazılarıyla tartıştığımız oldu. Öte yandan herkesin inancı ve isteği yönünde düşünebilmesine karşı değiliz. Bu yönde zaman zaman tanık olduğumuz tartışmaları doğal karşılıyoruz.
Bir başka etkinliğimiz kültürel içerikli olan seminerler, konferanslar, tiyatro, film gösterimleri ve sergiler. Konferanslara olan ilgi seçilen konuyla da yakından ilişkili. Evrim her zaman ilgi çeken bir konu. Her yıl geleneksel olarak düzenlediğimiz evrimi konu alan konferanslara yüzlerce kişi katılıyor. İlgi çok büyük. Bu yılda Darwin-Day’e katılım çok yüksekti.
İtalya’da din dersi seçmeli. Geçtiğimiz Nisan ayında İtalya’da din dersini seçmeyen öğrencilerin izlediği alternatif ders konusunda bir tartışma vardı. Konu İtalya’daki eğitim sisteminin gündeminde olduğu için hem eğitimciler hem de veliler tarafından ilgiyle izlendi.
Berlusconi hükümetinin Gelmini Yasası devlet okullarının bütçesinde büyük bir kesintiye gitti. Bu kesintinin sonuçlarından biri de, din dersine alternatif sunulan kültür/sanat dersinin birçok okulda tehlikeye girmesi. Çünkü mevcut kesintiler bu dersleri yapacak eğitmen bırakmadı. Gelecek öğrenim dönemi için ilk ve ortaöğrenimde alternatif dersin korunması için bir kampanya başlattık. Mevcut fonlar ortadan kalktığı için tehlike büyük. Ama birçok eğitmen, devlet kendilerine ödeme yapmasa da alternatif kültür dersini gönüllü olarak üstleneceklerini dile getirdi. Din dersini tercih etmeyen velilerin isteklerine yanıt vermek önemli.
Eğitim cephesinde bir başka uygulama ilköğretim öğrencileri için düzenlenen yaz kampları. Bu kamplar 9-10 yaş ve 11-13 yaş grubu çocuklara yönelik düzenleniyor. Program doğa ile başbaşa bir tatil öneririken, bir dizi etkinlik aracılığıyla eleştirel ve laik düşünme yeteneğinin geliştirilmesini öngörüyor. Grosseto’da Haziran sonu başlayacak olan Darwin Camp, maceraya, bilime, yaratıcı ve eleştirel düşünceye açık 11-13 yaş grubu çocukları bekliyor. 9-11 yaş grubu çocuklar için ise dernek Lago Maggiore kıyısında Verbania’da UAAR Yaz Kampı düzenledi.
İtalya’da kiliselere yapılan bağışlar konusunda halkı bilinçlendirmeyi hedefleyen bir kampanya düzenledik. 8×1000 adlı bu kampanya her yıl kiliselere yapılan bağışları kimin kabul ettiği, bu bağışların hangi amaçlara yönelik kullanıldığı konusunda bir araştırma aynı zamanda. Bu amaçla www.occhiopermille.it adlı bir de site kurduk, böylece vatandaşlar gelen haberleri ve verileri düzenli takip edebiliyor.
“Hıristiyanlığı terk etme kampanyası” ateistlerin ilgisini çekse de kent meydanlarında yaptığımız tanıtım toplantılarında Katoliklerin en çok tepki verdiği ve eleştirdiği kampanya oldu. Ama hiçbir tepki sözlü birkaç tartışmanın ötesine geçmedi.
Milano’da bir başka hedefimiz biyoetik, evrim, biyolojik miras gibi ülke gündeminde olan konularda forumlara olanak tanıyan bir “açık üniversite” kurmak. Her yaştan öğrenciye açık olacak bu üniversite tartışmalar temelinde yeni düşüncelerin üretilmesini amaçlıyor.
2009 Eylül ya da Ekim ayında ise Bertold Brecht’ın “Galileo” adlı yapıtını Milano’da sahnelemeyi planladık.
Cenova’da ateist otobüsler kampanyası nasıl gitti, amacına ulaştı mı? Başka şehirlerde tekrarlanacak mı?
Cenova açık zihniyetli bir şehir. Londra ve Washington’un ardından ateist kültürü tanıtmak adına yapılan kampanyaya kapısını açtı. Her ne kadar derneğin önerdiği ilk mesaj “Kötü haber, Tanrı yok. İyi haber, ona aslında ihtiyacın da yok”sansüre uğrasa da “İyi haber, İtalya’da milyonlarca ateist var” mesajı yazılı iki belediye otobüsü Cenova caddelerinde hizmet verdi ve mesajı iletti. Milano’da ve başka birçok şehirde yerel yönetimler tahmin edilenden de tutucu olduğu için şimdilik başka kentlerde benzer bir kampanya düşünülmüyor.
