Arizona State Üniversitesi (ASU) bilim insanları, yaşlı bal arılarının, genç arıların sorumluluklarını aldıklarında beyin yaşlanmasını tersine çevirebildiğini keşfetti. İnsanlarda yaşa bağlı bunamanın şu anki araştırmaları yeni ilaç tedavileri üzerine yoğunlaşmışken, araştırmacılar bu bulgunun yaşa bağlı bunamanın sosyal müdahaleler ile yavaşlatılmasında ya da tedavi edilmesinde kullanılabileceğini söylüyor.
ASU ve Norwegian Üniversitesi Yaşam Bilimleri Fakültesi’ndeki bir grup bilim insanı tarafından yürütülen proje Experimental Gerontology isimli dergide yayınlandı. Proje danışmanı ASU Yaşam Bilimler Fakültesinden Doç. Dr. Gro Amdam, yaşlı ve besin toplayan arıların yuva içinde sosyal görevleri yapmasıyla beyinlerinin moleküler yapılarında değişmeler saptadıklarını söylüyor ve devam ediyor: “Yuva içinde kalan ve larvalarla (yavru arı) ilgilenen arıların zihinsel olarak becerili kaldığını önceki çalışmalarla paralel olarak yine gözlemledik. Ancak bakıcılık sürecinin ardından arılar besin toplamak üzere dışarı çıkıyorlar ve yaşlanmaları hızlı bir şekilde başlıyor. Sadece iki hafta sonra toplayıcı arılar yorgun ve yıpranmış kanatlara, tüysüz bir vücuda sahip oluyorlar ve en önemlisi yeni şeyler öğrenmeye yönelik beyin fonksiyonlarını kaybediyorlar. Bizim sorumuz şuydu; yaşlanma oluşumunda değiştirilebilir herhangi bir şey var mı ve eğer varsa toplayıcı arılara yeniden larvaların bakımlarını üstlendirsek ne olur?”
Deneyler boyunca araştırmacılar kraliçe ve yavru arılar hariç tüm genç bakıcı arılar yuvadan uzaklaştırılmış. Daha yaşlı olan toplayıcı arıların aktivitelerinde yuvaya döndükten birkaç gün sonraya kadar azalma gözlemlenmiş. Daha sonra bir kısım toplayıcı arı yeniden besin arayışına çıkarken, diğer kısmı yuva ve larvalarla ilgilenmiş. Araştırmacılar 10 gün sonra yaşlı arıların yaklaşık %50’sinin yuva ve larvalarla ilgilenmesi nedeniyle yeni şeyler öğrenebilme yeteneklerinde önemli bir gelişme olduğunu saptamış.
Amdam’ın grubu öğrenebilirliğin gelişmesini göstermekle kalmayıp, arıların beyinlerindeki protein değişikliğini de göstermiş. Öğrenme yeteneği kazanmış ve kazanmamış arıların beyin içerikleri karşılaştırıldığında iki proteinde önemli değişiklikler gözlemlenmiş. Bu proteinlerden biri olan Prx6 aynı zamanda insan beyninde de karşımıza çıkar ve Alzheimer gibi hastalıklarda görülen bunamaya karşı koruyucu bir rol üstlenir. Diğer protein şaperon diye adlandırılır ve beyinde ya da bir dokuda hücre düzeyinde meydana gelen bir stresin yol açtığı herhangi bir zarara karşı diğer proteinleri korur.
Araştırmacılar genelde insanların beyin fonksiyonlarının sürdürülebilmesine yardımcı yeni ilaçlar üretebilmek için çabalıyor. Henüz 30 yıllık temel araştırmalar ve denemelerle karşılaşabilirler. “Belki de bugün yapabileceğimiz ve beynimizin daha genç kalmasına yardımcı olacak olan, sosyal girişimlerdir. İnsanlarda da araştırılan proteinler arıların sahip olduklarının aynısı olduğu için belirli sosyal deneylere kendiliğinden yardımcı olabilir.” diyor Amdam. İleriki çalışmalarında da arılarda denenen aynı molekül değişimlerinin sıçanlar gibi memeliler üzerinde denenmesi gerektiğini, insanlarda ise bunun sosyalleşerek uyarılabileceğini söylüyor.
Kaynak: “Bees Can ‘Turn Back Time,’ Reverse Brain Aging”, http://www.sciencedaily.com/releases/2012/07/120703172547.htm (3 Temmuz 2012).
