NASA’nın Mars’ta görev yapan “Curiosity” isimli aracı, Mars’ın atmosferindeki metan seviyesinde on katlık bir artış tespit etti. Aracın üzerinde bulunan robotik delme laboratuvarının topladığı örneklerde, başka organik moleküllere de rastlandı.
Michigan Üniversitesi’nden Sushil Atreya, “Metandaki geçici artış ve yüksek oranda artışı takip eden düşüş, bize yakın mesafede yerel bir kaynağın olduğunu gösteriyor” derken, Curiosity bilimsel ekibinde yer alan Ann Arbor ise,“Biyolojik veya biyolojik olmayan birçok olası kaynak var. Bunlardan biri su ve kayaçların etkileşimi olabilir” dedi.
Araştırmacılar, Mars’ın atmosferdeki metanı tespit edebilmek için 20 ay boyunca Curiosity’nin üzerinde yer alan SAM (Mars Örnek Analizi) adlı laboratuvarı kullandı. 2013’ün sonlarında ve 2014’ün başlarına denk gelen iki ay süresince yapılan 4 ölçümün ortalaması, metan oranının milyarda yedi oranında olduğunu gösteriyordu. Bu ölçümlerin öncesinde ve sonrasında yapılan ölçümlerde ise, metan oranı sadece onda bir seviyelerindeydi.
Curiosity Mars atmosferindeki çeşitli organik kimyasalları, Cumberland olarak adlandırılan kayayı delerek elde ettiği tozdan saptadı. Bu, Mars’ın yüzeyinde organik malzemelerin varlığıyla ilgili ilk belirgin bulgu olma özelliğini taşıyor. Organiklerin Mars üzerinde oluşmuş veya Mars’a düşen meteoritler tarafından taşınmış olabileceği düşünülüyor.
Karbon ve (genellikle) hidrojen içeren moleküllerin, yaşamın kimyasal yapı bloğunu oluşturuyor olmalarına rağmen, canlıların olmadığı ortamlarda da var olabildikleri biliniyor. Curiosity’nin atmosfer ve kaya tozu örneklerinden elde ettiği bulgular mikrobik canlıların varlığını doğrudan göstermese de, Mars’ın yakın zaman önce kimyasal olarak aktif olduğuna ve hatta daha eski zamanlarda yaşama elverişli bir ortama sahip olduğuna ışık tutuyor.
Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü’nde Curiosity Projesinden çalışan John Grotzinger, önlerinde,“Metan miktarındaki dalgalanmalar gibi Mars atmosferindeki diğer birçok kimyasal aktivite hakkında daha fazla bilgi öğrenebilecek miyiz? Saptanabilir organikleri barındıran kayaları seçebilecek miyiz?” vb. soruların durduğunu belirtiyor.
Mars’ın organik bileşenlerini kayaların içinden tespit etmek oldukça karmaşık bir iş. Bunun sebebi Mars’ın kayalarında ve yüzeyinde perkloratın zor tespit edilebilir olması. Perkloratlar SAM tarafından ısıtıldığında, organik karışımın yapısı değişmektedir. Bu durum Mars’ın kayalarının içinde bulunan organiklerin kimliğinin belirlenmesini zorlaştırıyor.
Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nden Curiosity projesi araştırmacısı Roger Summons,“Mars’taki kayaçlarda organik karbonun bulunduğunun ilk kez doğrulanması bize çok şey vaat ediyor” diyor. “Organik maddeler, varoluşlarından bu yana geçirdikleri kimyasal süreçlerin açığa çıkarılabilmesi açısından bize bilgi verebilir. Bu, sırasıyla Dünya-Mars arasındaki farklılıkların anlaşılması ve Gale Krateri’ndeki tortul kayaların organik maddelerin barınması için elverişli olup olmadığını göstermesi açısından son derece öğretici. Şimdiki hedefimiz Sharp Dağı’ndaki organik bileşikler açısından daha çeşitli envantere sahip diğer kayaları bulmak.”
Araştırmacılar, Curiosity’nin 3 milyar yıldan daha öncesinde Cumberland kayasındaki göl yatağı minerallerinin içinde hapsolmuş suyu incelemesinden sonra, gezegenin bir zamanlar sahip olduğu suyun çoğunu bu göl yatağı oluşmadan önce kaybettiğini ve sonrasında da hızla kaybetmeye devam ettiğini düşünmeye başladılar.
SAM, Mars’ta suyun geçmişi hakkında bilgi toplamak için milyarlarca yıldır bir kaya örneğinin içinde hapsolmuş biçimde bulunan su moleküllerini inceledi. Kayanın içine hapsolmuş su moleküllerini kurtarmak için kayayı ısıtan SAM, suyun içeriğindeki hidrojen izotoplarını analiz etti. Hidrojenin daha ağır bir izotopu olan döteryumun bulunma oranın gezegen tarihinin çeşitli dönemleri hakkında daha fazla bilgi vermesi bekleniyor.
Yapılan ölçümler döteryumun-hidrojene oranının zamanla arttığını gösteriyor. Bunun sebebi hafif hidrojenin ağır olan döteryuma göre, daha kolayca Mars’ın üst atmosferinden kaçabilmesi. Araştırmacılar, zamanda geriye gidip Mars suyundaki döteryum-hidrojen oranının günümüze kadar nasıl bir değişim geçirdiğini gözlemek için, atmosferdeki ve kayaların içerisinde hapsolmuş suyun oranlarına bakacak. Dünya üzerinde bulunan Mars kaynaklı meteoritler bazı bilgiler sağlıyor, fakat bu kayıtta eksiklikler bulunmakta. Dünya’da bulunan Mars meteoritlerinin hiçbirinin yaşı Mars’ta bulunan ve 3,9- 4,6 milyar yıl önce oluşmuş kayalarınki ile yakın değil.
Curiosity’nin Cumberland örneklerinden elde ettiği oran, Mars’ın bugünkü atmosferinde bulunan su buharından elde ettiği oranın 1,5 katı. Bu durum gezegendeki su kaybının büyük bölümünün bu kayanın oluşumundan bu yana gerçekleştiğini gösteriyor.
Kaynaklar ve ileri okuma:
1) http://www.jpl.nasa.gov/news/news.php?feature=4413
2) Mars’ta bulunan metan ve suyla ilgili yeni bilimsel gelişmeler için http://go.nasa.gov/1cbk35X adresini ziyaret edebilirsiniz.
3) Curiosity hakkında daha fazla bilgi için, http://www.nasa.gov/msl ve http://mars.jpl.nasa.gov/msl/ adreslerini ziyaret edebilirsiniz.
4) NASA’nın Mars yolculuğu hakkında bilgiye, http://www.nasa.gov/content/nasas-journey-to-mars/adresinden ulaşabilirsiniz.