Menopoz, hayvanlar arasında tümüyle tuhaf bir “durum”dur. İnsan dışında sadece dişi balinaların 2 türü, üretkenlik sürecinden daha uzun yaşar. Dişi katil balinalar 12-40 yaş arasında doğum yapabilirler, ancak ömürleri 90 yıldan fazla olabilmektedir. Karşılaştırıldığında erkeklerin ömrü nadiren 50 yılı geçmektedir.
Cell Press Journal Current Biology’de 5 Mart 2015 günü yayımlanan bir çalışmada, araştırmacılar evrimsel olarak bakıldığında bu dikkat çekecek kadar uzun sürecin nasıl oluştuğunu açıkladı. Erişkin bireyler lider görevi üstlenerek daha genç üyelere, özellikle de kendi çocuklarına lezzetli bir yemek olan somon balığı hazinesini nerede bulacaklarını gösterirler. Bu yaptıklarıyla kendi mirasçılarının hayatta kalmasını sağlarlar. Özellikle somonun azaldığı zorlu dönemlerde bu davranışın önemi iyice belirginleşir.
Araştırmacılar, elde ettikleri sonuçların, üretkenlik döneminden sonra devam eden uzun yaşamın, dişileri adeta “ekolojik bilgi deposu” haline getirdiğini gösterdiğini belirttiler.
Exeter Üniversitesi’nden Lauren Brent’e göre menopoz, doğanın büyük gizemlerinden biridir. Çalışmaları belki de ilk kez, bilgeliğin verdiği kıymetli bilgilerin, üretkenlik döneminden sonra bile, dişi katil balinaların çok uzun süreli yaşam sürmelerini sağladığını göstermiştir.
Menopozun neden bir “gizem”olduğunu anlamak için, evrimin tümüyle “üreme” ve “hayatta kalabilme”yle ilgili olduğunu hatırlamamız gerekir. Bireyler özelliklerini, bir sonraki kuşaklara geçirerek onların daha fazla hayatta kalmasınına olanak sağlarlar. O halde burada sorulması gereken dişi katil balinaların genlerini doğrudan geçirme yeteneklerinin ötesinde neden onlarca yıl yaşadıklarıdır.
Exeter Üniversitesi’nden Brent ve arkadaşları ile Balina Araştırmaları Merkezi, balinalarda menopozun olduğunu, çünkü dişilerin, genç mirasçılarına hayatta kalma ve üreme konusunda yardımcı olabildiklerini, bunu da yıllarca süren “yiyecek bulma” deneyimlerini paylaşmak yoluyla yaptıklarını belirtiyorlar.
Araştırma ekibi bu sonuçlara, Balina Araştırmaları Merkezi’nin 35 yıl süren verileriyle ulaştı. Ekip ayrıca 102 katil balinayı birebir izledi. Veriler, balinaların doğum-ölüm tarihlerini, genetik ve sosyal ilişkilerini içermekteydi. Araştırmacılar bu verilere somon balığının bol olduğu zamanlarda açığa çıkan balıkçılık verilerini de ekleyince, ortaya daha göze çarpan bir düzen çıktı. Üreme dönemini bitirmiş yaştaki dişiler, somon nüfusunun azaldığı bu avlanma zamanlarında güçlü grup liderliği özellikleri gösteriyorlardı. Bulgular, insanlarda da menopoz sürecinin kökeninin buna benzer bir açıklamasının olabileceğini vurguluyor.
Exeter Üniversitesi’nden Darren Croft’a göre, insanlarda menopozun, insan eliyle modern tıp aracılığıyla meydana getirilmiş bir yaşam durumu olduğu düşünülüyordu. Oysa tüm veriler birleştirildiğinde, bunun bir doğaya adaptasyon olduğu belirlenmiştir. Balinalarda dişiler kendi akrabalarına yiyecek bulmadaki bilgeliklerini aktararak kendi genlerini aktarma yüzdelerini de arttırmış oluyorlardı. Menopozdaki kadınlar da belki başka bir yararlı şey olan “bilgi”yi paylaşarak bu durumu sürdürüyordur.
Çeviren: Dr. Ebru Oktay
Kaynak: http://www.sciencedaily.com/releases/2015/03/150305125359.htm
