Görsel: Haritada depremin ana merkezi yıldızlı bölgede ve en çok etkilediği alanlar dikdörtgen içinde gösterilmiştir.
Katmandu’nun 80 km kuzeybatısı kökenli, 7,8 büyüklüğündeki Nepal depremi, 25 Nisan 2015 günü pek çok binayı un ufak ederken, çevredeki pek çok şehri de yıkıma uğrattı. Depremin sınırları Nepal’i aşıp Tibet ve kuzey Hindistan’a da ulaştı. Son yıllarda Himalayalar’da meydana gelen bu en büyük deprem, binlerce kişinin ölümüne neden oldu.
Deprem neden oldu?
Dünya üzerindeki en büyük fay hatlarını oluşturan jeolojik çarpışma hattı, Hindistan bölgesinin Asya Kıtasının her sene ortalama 4-5 santim altına girerek oluşturduğu levhadır. Bu şiddetle çarpma zaten yüksekliği fazla olan Himalayaları daha da yükseltirken, bölgeyi de sismolojik olarak en riskli bölgeler arasına sokar. Jeolojik stres hat boyunca birikir ve depremlerle enerjiyi periyodik olarak boşaltır.
Aslında 25 Nisan depremi yüzeysel bir depremdi. US Jeoloji Araştırmaları Bürosu’na (USGS) göre, derinliği sadece 15 kilometreydi. Nepal’de görevlendirilen Kaliforniya Pasadena USGS Ofisi’nden sismolog Susan Hough’a göre, kırılan fay 150-200 kilometre uzunluğunda.
Deprem bekleniyor muydu?
Büyük ölçüde evet. Bu bölgeyi çalışan Kolorado Üniversitesi, Kaliforniya Pasadena Teknoloji Enstitüsü’nden sismologlar (Roger Bilham ve Jean-Philippe Avouac), Nepal’de biriken enerji konusunda uzun süredir uyarılarda bulunuyorlardı. Yani bu “beklenmedik” bir deprem değildi. Yine de 25 Nisan depremi beklenenden biraz daha küçük ve yine beklenenden daha doğuda oldu. 1934’de Hindistan’da olan, binaların neredeyse yerin 1 metre altına girdiği, 10.000’den fazla insanın ölümüyle sonuçlanan, 8,1’lik büyüklükteki deprem bölgesine daha yakın bir yerde meydana geldi.
Hasar ne kadar?
Katmandu’daki taş tapınaklar, hatta ikonik Dharahara Kulesi bile yıkıldı. Diğer binalar yollara doğru devrildiler ya da yamyassı oldular. Hasar belirleme henüz yapılıyor, ancak Hough, yıkılan tapınakların arkasında ayakta kalan binaların fotoğraflarını görünce, biraz da olsa ümitlendiklerini belirtiyor.
İlk açıklamalara göre, 1500’ün üzerinde ölüm var ve her gün rakam artıyor. Everest’te de depremin tetiklediği çığ, dağcı kampını yerle bir ettiğinden en az 10 ölüm olduğu tahmin ediliyor.
Neden daha hazırlıklı olunmadı?
Nepal ufak, ancak epeyce deneyimli bir deprem uzmanları topluluğuna sahip. Sismik ve jeodezik ulusal ağ ve görüntüleme sistemleri var. Son yıllarda pek çok organizasyon, depremde risklerin azaltılmasıyla ilgili aktif çalışmalar yapmıştı. Hatta 12 Nisan’da iki organizasyon, deprem senaryolarını Katmandu Vadisi için güncellemişlerdi.1934 felaketine benzer bir sarsıntı simülasyonu hazırlayarak, kötü sonuçta neler yapılabileceğiyle ilgili çalışmışlardı.
Katmandu’da eski binalar yakında oluşan bir sarsıntıya direnecek ölçüde duvar teçhizatlarına ne yazık ki sahip değil. Bu alanda şehirleşme giderek artıyor ve yan yana yapılan binalar da yapısal donanımdan pek nasibini alamıyor.
Hough’ a göre bu sonuçlar,”görmezden gelme”den çok “parasal imkânsızlıklardan” kaynaklanıyor. İnsanlar sadece ellerindeki parayla başlarını sokacakları binalar yapıyorlar. Malzemeye ve mühendisliğe para ayıramıyorlar.
Sonra ne olacak?
Bundan sonra çokça artçı sarsıntı olacak. Büyüklüğü 5’in üstünde 30’dan fazla artçı önümüzde ki ay olabileceği bekleniyor. Hatta 6,6’lık bir artçı çoktan oldu bile.
Çeviren: Dr. Ebru Oktay
Kaynak: http://www.nature.com/news/major-earthquake-hits-nepal-1.17413
