Görsel açıklaması: Doktora öğrencisi Zakaryah Abdulkarim, laboratuvarda görünmezlik yanılsamasının nasıl yaratıldığını gösteriyor (fotomontaj) © Staffan Larsson.
Görünmez olmanın gücü uzun zamandır insanların ilgisini çekmiş, yazarlara ve filozoflara ilham kaynağı olmuştur. Görünmez bedenin algısal yanılsaması İsveç Karolinska Enstitüsi’ndeki bir takım sinirbilimci tarafından rapor edildi. Ayrıca görünmezlik hissinin fiziksel stresi azalttığı ve zor durumlarla başa çıkmayı kolaylaştırdığı gözlendi.
Tarihte görünmezlik ve onun insan aklına etkisi üzerine birçok hikâye bulunmaktadır. Bunlardan bazıları; Platon’un Devlet adlı eserinde yer alan Gyges’in yüzüğü efsanesi ve H.G. Wells’in bilimkurgu türündeki Görünmez Adam adlı romanıdır. Malzeme bilimindeki son gelişmeler, insan vücudu gibi büyük objeleri görünmez yapmanın çok uzak bir ihtimal olmadığını gösterdi. Buna rağmen, görünmezliğin insan aklına ve vücut algısına etkisi hâlâ bilinmiyor.
Scientific Reports dergisindeki makalede, araştırmacılar görünmez beden algısal yanılsamasını açıkladı. Ayakta duran ve kasklı bir ekran takmış olan bir katılımcı ile birlikte bir deney yapıldı. Katılımcıdan üstüne bakması istendi, fakat o kendi vücudunu görmek yerine boşluk gördü. Görünmezlik hissini yaratmak için araştırmacılar katılımcının üstündeki farklı noktalara büyük bir boya fırçası ile dokundu, bu sırada başka bir boya fırçası ile bu dokunuşlar boşlukta taklit edildi. Çalışmanın başyazarı Arvid Guterstam, “Bir dakikadan kısa bir sürede, katılımcılar boşlukta hareket eden boya fırçasını gördüklerinde, boş olan kısma dokunma hissini aktarmaya başladılar ve bu pozisyonda vücutlarının görünmez olduğunu hissettiler. Aynı algıyı bir el için bir önceki çalışmamızda yapmıştık. Bu çalışmanın da gösterdiği üzere ‘görünmez el’ çalışması şaşırtıcı bir biçimde ‘görünmez vücut’a yükseltilebilir” dedi.
Çalışma 125 katılımcı ile yürütüldü. Çalışmanın işe yaradığını göstermek için araştırmacılar, görünmez vücudun karnını temsil eden boşluğa bıçaklama hareketleri yaptı. Katılımcıların bıçak hareketini gördüklerinde terleme ile karşılık verdikleri gözlendi. Fakat bıçak hareketleri durduğunda katılımcılar bunu boşluktan gelen ve vücutlarına yöneltilmiş bir tehdit olarak algıladı.
Çalışmanın bir başka kısmında ise, katılımcıların yabancı bir topluluk karşısındaki davranışlarına göre görünmezlik hissinin sosyal anksiyete üzerindeki etkisi anlaşılmaya çalışıldı. “Çalışmalar sonucunda ortaya çıkan sonuca göre, katılımcıların kalp atışlarının ve rapor ettikleri stres düzeyinin görünmezlik algısı ile fiziksel vücudun hissedildiği zaman karşılaştırıldığında, görünmezlik algısı deneyimlenirken daha düşük olduğu gözlemlendi. Bu sonuçları ilginç buluyorum, çünkü vücudun varlığından kaynaklanan fiziksel niteliği, beynin sosyal ipuçlarını yakalama yöntemini değiştirebiliyor” diyor Arvid Guterstam. Araştırmacılar, sonuçların sosyal anksiyete bozukluğu gibi kilinik araştırmalara yol göstermesini umuyor. “Bundan sonraki araştırmalar, Platon’un da ikibin yıl önce bahsettiği gibi görünmezlik hissinin ahlaki kararlarımızı ve doğru- yanlış algımızı ne ölçüde etkilediğini saptamak üzerine olmalıdır” diyor baş araştırmacı, sinirbilim profesörü Dr. Henrik Ehrsson.
Çeviren: Cansu Utku
Boğaziçi Ünv. Kimya Bölümü
Kaynak:
http://www.sciencedaily.com/releases/2015/04/150423102325.htm
