Etiyopya’daki bir mağarada bulunan 4500 yıllık bir iskelet Afrika’nın ilk antik insan genomunu sağladı. Bulunan insanın genomu, Orta Asya çiftçilerinin Afrika’ya göç ettiğini ve Avrupa-Asyalı atalarının izlerini çoğu modern Afrikalının genomuna taşıdığı bilgisini sağlıyor.
Modern insan (Homo sapiens) gezegenin hemen her köşesine yayılmadan önce, Afrika’da 200.000 yıl önce yaşadı. Bu göçlerin kanıtı bugün yaşayan insanların genomlarında yazılı. Son yıllarda Avrupa, Asya ve Amerika’daki antik kalıntılardan toplanan DNA, insanlığın evrimsel hikâyesine yeni bulgular ekledi. Fakat kıtanın sıcak ikliminde genetik malzeme çabuk bozulduğundan Afrika bu DNA tabanlı devrimi kaçırdı.
Etiyopya’daki keşif
2011’de Etiyopya’nın güney batısındaki dağlık arazide Gamo kabilesiyle çalışan arkeologlar, yakınlardaki nehre bakan, 14 metre genişliğinde ve 9 metre yüksekliğindeki Mota Mağarası’nı keşfettiler. Bir yıl sonra mağaradan kolları çenesinin altında katlanarak gömülmüş bir yetişkin erkek çıkarttılar. Karbon tarih saptama yöntemiyle 4500 yıl önce öldüğü saptandı. Bu tarihte iddia edilen Avrupa-Asya göçlerinden ve doğu Afrika’da tarımın ortaya çıkışından daha öncesine işaret ediyor.
Antik DNA teknolojisindeki gelişmeler araştırmacıların şimdiye kadarkilerden daha eski kemiklerden DNA örneği alabilmesini sağlıyor ve mağaraların serin ortamı da genetik malzeme için daha iyi ortam oluşturuyor. Dublin Üniversitesi’nden arkeolog Ron Pinhasi’nin öncülüğündeki bir ekip Mota’da bulunan erkek kemiklerini bozulmamış DNA için test etti ve genomunu 12 kez sıralayabilecek yeterli malzemeyi buldu.
Bulunan erkek genomu beklendiği üzere bugün Etiyopya’nın dağlık bölgesinde yaşayan Arilere ekibin incelediği diğer insan toplumlarından daha çok benzerlik gösteriyor ki, bu da Arilerin kökenlerinin bölgede eskiden yaşayan insanlarla bağlantılı olduğunu gösteriyor. Fakat daha detaylı genetik araştırmalar, yaklaşık 3000 yıl önce insanların Avrupa ve Asya’dan Afrika’ya geri dönüşünü keşfeden başka bir çalışmayla benzer olarak Arilerin Afrika dışında yaşayan insanların soyundan geldiğini de gösteriyor (İnsanların Afrika’dan ilk göçü 60.000 ile 100.000 yıl öncesindedir).
Avrasya etkisi
Araştırmacılar antik Avrupa ve Asya ve bugünkü nüfusun genomlarından sağlanan genetik kanıtları kullanarak Arilerin göçmen atalarının yaklaşık 9000 yıl önce Yakındoğu’dan Avrupa’ya göçen ilk çiftçilere çok yakın olduğuna karar verdi. Çalışmanın eşyazarlarından ve Cambridge Üniversitesi’nde evrimsel genetikbilimci olan Marcos Gallego Llorente, Ortadoğu çiftçilerinin güneye, Afrika’ya daha sonra göçtüklerini ve kıtaya buğday, arpa gibi yeni ekinleri getirdiklerini söylüyor. Ekip aynı zamanda Sahra Çölü’nün güneyinde yaşayan insanlarda da bu göçmenlerin DNA’sından izler buldu. Bunun yaklaşık 1000 yıl önce Bantu dili konuşan grupların kıtanın batısından diğer yerlere yayılması gibi daha sonraki göçlerle gerçekleştiği tahmin ediliyor.
Barcelona’daki Evrimsel Biyoloji Enstitüsü’nden paleogenetikçi Carles LaLueza-Fox Afrika’dan elde edilen ilk antik genomun önemli bir dönüm noktası olduğunu söylüyor ve DNA’nın muhafaza edilmesindeki zorluklara rağmen, daha fazla bulgunun çıkmasını bekliyor.
Danimarka Doğal Tarih Müzesi’nde evrimsel genetikbilimci olan Eske Willerslev ekibinin mağaralardaki serin hava sayesinde korunmuş olanların dışında da Afrika’daki kalıntılardan DNA elde etmeyi başardığını söylüyor ve antik DNA araştırmaları için, Afrika’nın insan popülasyonlarının tarihi açısından yeni adım olacağını belirtiyor.
