Tyrannosaurların beyinleri, kas gücünden önce gelişti. Jurassic Park’ın yıldızı simgeleştirilmiş Tyrannosaurus rex, yaklaşık 80 milyon yıl önce büyük ve cingöz avcı olarak ortaya çıkmıştı. Ancak, onların nasıl evrimleştikleri, 100 milyon yıldan önce başlamış olan fosil kayıtlarındaki bir boşluktan dolayı gizemini uzun bir süre korumuştur.
Şu an, bir kafatası parçasını içeren yeni kalıntılar, dinozorların önceleri bir ayı boyutundan daha küçük olduklarını ve büyük cüsselerinden önce büyük beyinlerinin evrimleştiğini göstermektedir.
İlk tyrannosaurlar, 170 milyon yıl önce evrimleşti ve daha sonra kuşların oluşumuna yol açan tüylü predatörler grubundan ayrıldı. Ancak, daha büyük yaratıklar olan allosaur ve spinosaurların gölgesinde kalmışlardı. Tyrannosaurlar, dinozorlar çağının sonuna gelindiğinde fosil kayıtlarında bulunan 20 milyon yıllık boşluk sırasında devler olarak ortaya çıkmışlardı.
Edinburgh Üniversitesi’nden Stephen Brusatte, 90 milyon yıl öncesine ait olduğu belirlenmiş tyrannosaura benzer bir fosil olan Timurlengia euotica’nın, T. rex’in nasıl oldukça büyük ve baskın olabildiğini anlamamıza yardımcı olan bir boşluğu doldurduğunu dile getiriyor.
Alexander Averianov ve grubu, Özbekistan’ın Bissekt oluşumundan birçok fosil topladı ve iki yıl önce Brusatte’ye bunlar arasında olan bir craniumu (beyni içeren kafatasının bir parçası) gösterdiğinde, önemli ipuçları elde etti.
Brusatte, çok sayıda tyrannosaur ve cranium ile çalıştığını ve kısa bir süre sonra aralarında bir tyrannosaur olduğunun da farkına vardığını dile getirmektedir. Ekip, bu craniumu daha detaylı inceledi ve yeni bir tür olduğu sonucuna vardı.
CT taramalar
CT taramalar, Timurlengia beyninin bir dinozor için daha büyük olduğunu, dengede görevli olan ve düşük frekanstaki sesleri duymaktan sorumlu olan iç kulaktaki yapıları barındırdığını açıkladı. Daha önceki tyrannosaurlar, bir apex predatör (uç yırtıcı) olarak yaşama alanında T. rex’e yardım edebilen bu davranışlardan yoksunlardı.
Ancak, yaklaşık 200 kg ağırlığıyla Timurlengia, aşağı yukarı 5 tondan fazla olan T. rex’den çok daha küçüktü.
Fosiller, T. rex’in vücudundan önce beyninin evrimleştiği ile ilgili önceki önerileri desteklemektedir. Ancak, Brusatte’nin diğer büyük predatörlerin gizemli yok oluşunun T. rex’e avantaj sağlamış olabildiği açıklamasına karşın, onun bir apex predatörü olarak yönetimi nasıl devraldığı hâlâ yanıt bulmuş değildir. Brusatte, allasaurların ortadan kalktığını ve bu fırsatla tyrannosaurların baskın hale gelmiş gibi göründüğünü ifade ediyor.
Maryland Üniversitesi’nden Thomas Holtz, bunun harika bir özellik olduğunu ifade ediyor. Ancak, Timurlengia kalıntılarının kol uzunlukları gibi diğer detayları açıklayamayacak şekilde aşırı düzeyde küçük parçalara ayrılmış durumda olduğunun da vurgulanması gerektiğine işaret ediyor. Holtz, daha sonraki fosil keşiflerinin, var olan boşlukları doldurmasını bekliyor.
Amerika Doğa Tarih Müzesi’nden Mark Norell, bilinen tyrannosaur tür sayılarının son 15 yılda, iki kattan daha fazlasına ulaştığını dile getiriyor.
Averianov’un ekibi tarafından toplanan diğer Özbek fosilleri, diğer dinozorların anlaşılmasında önemli bir sezgisel yetenek kazandırmıştır. Holtz, bu fosillerin, T. rex’in döneminde yaşayan hem en eski boynuzlu hem de ilk ördekgagalı dinozorları içerdiklerini ifade ediyor.
Çeviren: Yusuf Sürmeli
İTÜ Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü Doktora Öğr.
