12-14 Temmuz tarihlerinde Olimpos’ta yaklaşık 400 kişinin katılımı ile ‘Gökyüzü ve Bilim Festivali’ düzenlendi. Etkinlik internet sitesi ve sosyal medya hesapları üzerinden gökbilim ağırlıklı popüler bilim yayını yapan Kozmik Anafor tarafından düzenlendi. Popüler bilim sunumları yapmak üzere davet edilen BilimFili ekibiyle birlikte Bilim ve Gelecek dergisinin Ekim 2014 sayısında yayınlanan ‘Canlılarda İşbirliği ve Evrimi’ yazımın genişletilmiş ve güncellenmiş bir sunumunu yapmak üzere katıldım. Etkinliğin genel içeriği ve organizasyon üzerine düşüncelerimi paylaşmak istiyorum. Bu kısa eleştiri yazısını ne etkinliği göklere çıkarmak, ne de bir ay boyunca olanca fedakârlığıyla çalışan Kozmik Anafor ekibinin emeklerini hiçe saymak için değil, benzeri etkinlikler için yazılı bir hafıza olması amacıyla yazıyorum.
‘Bilim’ ve ‘Popüler Bilim’ ayrımını yapmak
Bu etkinlik için yola çıkmadan önce göz attığım etkinliğin internet sitesindeki (http://olimposbilimfestivali.kozmikanafor.com/) birkaç ifade özellikle dikkatimi çekmişti, neyse ki etkinlik başladıktan sonra da olsa bu ifadeler düzeltildi. Eski tanıtımda Kozmik Anafor için ‘Türkiye’nin en büyük astronomi platformu’, BilimFili için ‘Türkiye’nin en büyük bilim platformu’ ve Evrim Ağacı için ‘Türkiye’nin en büyük biyoloji ve bilim platformu’ ifadeleri yer alıyordu. Doğru ifadelerin ise ‘popüler astronomi’, ‘popüler biyoloji’, ‘popüler bilim’ ve ‘internet platformu’ olması gerekirdi. Çünkü bu ekipler bilimsel bilgi üretimi yapmamakta, üretilen bilimsel bilgilerin tanıtımını ve anlatımını yapmaktalar. Bunu internet sitesini hazırlayan (ismini bilmediğim) bir arkadaşın hatası olarak düşündüm ve üzerinde fazla durmadım. Ta ki planlanandan beş saat sonra yapılan açılış konuşmasında Kozmik Anafor kurucusu Zafer Emecan (nam-ı diğer Kozmik Bey) ‘asık suratlı’ akademisyenlerin yaptıkları toplantılar ile aynı düzeydeki bir etkinliği herhangi bir kurumun desteği olmadan yaptıklarını açıklayana kadar. Türkiye akademisyenlerinin pek çoğunda benim de eleştirdiğim yanlış tutumlar bulunmakla birlikte kendi araştırmasını ya da uzmanlık alanını akademik bir kaygıyla aktaran insanlarla, bu çalışmaları daha büyük kitlelere aktarmak için yazılan yazı veya yapılan sunumların aynı kefeye koyulması canımı sıktı.
Sunum yapan insanlar ise genellikle ne yaptıklarının farkındaydılar, katılanların memnun kaldığı faydalı olduklarını belirttikleri astronomiden teknolojiye, biyolojiden fiziğe pek çok popüler bilim sunumu başarıyla gerçekleştirildi. Ağırlıkla astronomi ile ilgili insanların başka disiplinlerin içeriklerine merak geliştirmeleri açısından program faydalı idi ancak ‘hem tatil, hem bilim’ amacıyla gelen insanların programlarını daha iyi planlamaları açısından kategorik ayrılması ve son dakika değişikliklerinin daha az olması gerekirdi.
Gökyüzü gözlemi için uygun ve yer zaman
Her ne kadar gökbilim konusunda ilgi, bilgi ve deneyimim bulunmasa da etkinlik benim için teleskopla yapılan gözlemlerin ötesinde sırt üstü uzanıp daha ilgili insanlarla birlikte 12-13 Ağustos’taki Perseid Göktaşı Yağmuru’nu izlemek için bir fırsattı. Etkinliğin bu nedenle de, bu tarihlere ayarlandığını düşünüyordum ama aynı açılış konuşmasından öğrendiğim kadarıyla Kozmik Anafor’un kuruluş yıldönümüne ‘göktaşı yağmuru’ denk gelmiş. Bu önemsiz detayın ötesinde önemli olan nokta ise tahmin ettiğim ve gökbilimle ilgili insanlardan onay aldığım kadarı ile ışık kirliliği açısından Olimpos ve Olimpos’un ücra bir noktasının seçimi doğru olsa da, deniz seviyesindeki nem oranı yüksek bir yerin seçimi gök gözlemi için yanlış. Amaçlanan gözlemler için yetersiz olduğu belirtilen teleskopları kullanan arkadaşlar ne tür zorluklar yaşadı bilmiyorum ancak bu benim gibi pek çok katılımcı için bulutlu geçen iki gün anlamına geldi. Atölyelerin pek çoğunun aksadığını ise üzülerek gördük.
Büyüklük kaygısı
Bu etkinlik öncesinde çok fazla haberleştirildi ve çok fazla duyuruldu. Çoğunda da ‘Türkiye’nin en büyük, en eğlenceli, en kapsamlı ilk gerçek gökyüzü ve bilim festivali’ benzeri ifadeler yer alıyordu. Kendim de dahil oluşturulan büyük beklenti ile gelen pek çok katılımcının ise haklı olarak şikayet ettiği, ayrıntılarına girmek istemediğim iletişimden konaklamaya sürüyle aksaklık yaşandı. Bunlar elbette girişimin kendisini değersiz kılmaz ve Kozmik Anafor’un ilk deneyimi olması sebebiyle çoğunu da hoşgörü ile karşılayabiliriz. Diğer yandan bilimsel yayın yapma iddiasındaki bir oluşumun kendini ve olanakları doğru tartmasını, bunlara uygun olarak beklenti ve hedefleri doğru belirlemesini beklerdim. Küçük ama başarılı bir festival daha sonrası için daha güzel bir bakiye bırakırdı.
Dayanılması güç sıcak ve yaşanan aksaklıklara karşın, tanıştığım güzel insanlara ve bu yaz günlerinde ‘ille de bilim’ diyen bu etkinlikteki tüm insanlara teşekkür ederim. Daha başarılı benzer etkinlikler için çabaların sürmesi dileğimle.
