66 milyon yıl önce, dinozorların ani yok oluşu, en sonunda insanların yeryüzünde hüküm sürmesiyle nihayetlenecek memelilerin yükselişine yol açmıştır. İklimbilimciler, büyük bir asteroitin bilinen etkisiyle, birkaç yıl boyunca güneş ışığını engelleyerek dünyadaki canlılar üzerinde derin etkilere yol açan sülfürik asit damlacıklarının havada ne kadar yükseldiğini yeniden hesapladılar. Bitkiler öldü ve ölüm besin ağı üzerinden yayıldı. Önceki teoriler, söz konusu çarpışmadan çıkan daha kısa ömürlü toz bulutu üzerine odaklanmıştı. Yeni bilgisayar simülasyonları, damlacıkların uzun süren soğumayla sonuçlandığını gösteriyor; bu da, arazide yaşayan dinozorların ölümüne büyük olasılıkla etki yapmıştı. Ek bir ölüm mekanizması okyanusların kuvvetli bir biçimde karışmış olması olabilir; bu, deniz ekosistemlerini ciddi şekilde olumsuz etkileyen yüzey soğumasına yol açmıştır.
“Jeolojik Araştırma Yazıları”nda (Geophysical Research Letters) yayımlanan çalışmanın başyazarı Potsdam İklim Etki Araştırması Enstitüsü’nden Julia Brugger (PIK), “Chicxulub kraterini oluşturan asteroidin etkisini takip eden Meksika’daki büyük soğuk dönem, dünya tarihinde bir dönüm noktası oldu” diyor, “Şimdi, Cretace döneminin sonunu yaşamakta olan dinozorların ölümüne yol açan tartışmalı sebebi anlayabilmek için yeni bilgiler sunabiliriz.” Olayı araştırmak için, biliminsanları ilk defa farklı bağlamlara uygulanan özel bir bilgisayar simülasyonu türünü, okyanus, deniz buzu ve atmosferi eşleştiren bir iklim modelini kullandılar. Araştırmalara dayanarak, gezegenimizin yüzeyinde şiddetli asteroit etkisinden dolayı buharlaşan kükürt içeren gazların, güneş ışığını bloke etmesinin Dünya’nın soğumasının ana faktörü olduğunu ortaya koydular.
Tropik bölgelerde yıllık ortalama sıcaklık 27 dereceden 5 dereceye düştü
Brugger “Soğuktu, yani demek istediğim gerçekten çok soğuktu” diyor. Yüzeydeki hava sıcaklığı, küresel yıllık ortalamada en az 26 santigrat dereceye düşmüştü. Dinozorlar yemyeşil bir iklimde yaşıyordu. Asteroid çarpmasından sonra, yıllık ortalama sıcaklık yaklaşık 3 yıl boyunca donma noktasının altındaydı. Açıkça buz örtüleri genişledi. Tropik bölgelerde bile, yıllık ortalama sıcaklıklar 27 dereceden 5 dereceye düştü. PIK’deki araştırma ekibini yöneten yazarlardan Georg Feulner “Sülfat aerosollerinden kaynaklanan uzun vadeli soğuma kitlesel yok olma üzerinde, atmosferde sadece kısa bir süre kalan tozdan çok daha önemli. Bu ayrıca, yangınlar, tsunamiler, çarpışmaya yakın aşırı sıcaklık gibi yerel olaylardan da daha önemliydi” diyor. Biliminsanları, iklimin iyileşmesi için yaklaşık 30 yıl geçtiğini tespit etti.
Buna ek olarak, okyanus dolaşımı bozuldu. Yüzey suları soğudu, böylece yoğunlaştı ve ağırlaştı. Bu daha serin su kütleleri derinliklere inerken derin okyanus katmanlarından gelen daha sıcak su yüzeye çıktı. Yüzeye çıkan bu sular besin maddeleri taşıyordu ve muhtemelen yosunların yoğun olarak gelişmesine yol açtı. Bu yosun köpüklerinin toksik maddeler ürettiği ve kıyılardaki yaşamı daha da etkilediğini akla getirilebilir. Her halükârda, deniz ekosistemleri şiddetle sarsıldı ve muhtemelen okyanuslarda, ammonit gibi türlerin yok olmasına neden oldu.
İklim gezegenimizdeki tüm canlılar için önemli
Dinozorlar o zamana kadar dünyanın efendileriydiler, sonrasında memelilerin yükselişi başladı ve sonunda insanoğlunun önü açıldı. Dünya geçmişinin incelenmesi, gelecekteki asteroitlerle ilgili tehditlerin araştırılmasına yönelik çabaların sadece akademik menfaatlere yönelik olmadığını gösteriyor. Feulner “Evrimin kısmen bir asteroit etkisi gibi bir kaza tarafından yönlendirildiğini görmek büyüleyici; kitlesel yokoluşlar dünyadaki yaşamın savunmasız olduğunu gösteriyor” diyor. “Ayrıca iklimin gezegenimizdeki tüm canlılar için ne kadar önemli olduğunu da gösteriyor. İronik olarak bugün en tehlikeli şey, doğal soğumadan değil, insandan dolayı gerçekleşen küresel ısınmadan kaynaklanıyor.”
Dergi Referansı: Julia Brugger, Georg Feulner, Stefan Petri; “Baby, it’s cold outside: Climate model simulations of the effects of the asteroid impact at the end of the Cretaceous”, Geophysical Research Letters, 2016; DOI: 10.1002/2016GL072241
Çeviren: Bünyamin Tan
Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniv. Klasik Türk Edebiyatı YL
Kaynak: https://www.sciencedaily.com/releases/2017/01/170113133043.htm
Görsel: Dinozor fosili © ramirezom / Fotolia
