En son LIGO ve Virgo işbirliği içinde iki nötron yıldızının birleşmesinden doğan kütleçekim dalgaları gözlenmişti. Ve Ekim ayında ilan edilen 2017 Nobel Fizik Ödülü, kütleçekim dalgalarının gözlemine gitmişti. Bu gelişmelere giden yolda, üç ayrı zamanda gözlemlenen kara delik birleşmelerinin en sonuncusu, aynı zamanda ilk defa iki ayrı dedektör tarafından, iki ayrı kıtada kaydedilmiş olanı hakkında bilgi veren bir haber okuyacaksınız: 14 Ağustos 2017 tarihinde, iki kara deliğin çarpışmasından oluşan kütleçekim dalgaları iki farklı kıtada kaydedildi. Farklı dedektörler tarafından ilk kez kaydedilen kütleçekim dalgaları bilimde yeni ufuklar açıyor.
Livingstone, Louisiana ve Hanford, Washington’da bulunan LIGO (Laser İnterferometre Kütleçekim Dalgası Gözlemevi) dedektörleri ile İtalya, Pisa’da bulunan Virgo dedektörü, kara deliklerin birleşmesine sonucunda ortaya çıkan kütleçekim dalgalarını, 14 Ağustos günü, evrensel saat ile 10:30:43’te ayrı ayrı gözlemlemeyi başardılar. Virgo’nun ilk kez gözlemlediği, GW170814 adıyla anılan bulgular Physical Review Letters dergisinde yayımlandı.
Ulusal Bilim Fonu (NSF) Başkanı France Córdova, “Bundan bir buçuk yıl kadar önce, yaklaşık bir milyar ışık yılı uzaklıktaki iki kara deliğin birleşmesi sonucu ortaya çıkan kütleçekim dalgaları LIGO tarafından gözlemlenmişti. Bugün ise aralarında binlerce kilometre bulunan Virgo ve LIGO gözlemevleri, kütleçekim dalgalarına ait sinyalleri ayrı ayrı yakalayarak, evrenin sırlarını açığa çıkarmaya yönelik önemli işbirliğine imza attılar” diyor.
Keşfedilen kütleçekim dalgaları, iki kara deliğin birleşmesinin son anlarında ortaya çıktı. Kara deliklerden biri Güneş’in kütlesinin 31 katı iken diğeri 25 katı kütleye sahip. Olay yaklaşık olarak 1,8 milyar ışık yılı uzaklıkta gerçekleşti ve neticede Güneş’in 53 katı kütleli dönen bir kara delik oluştu. Bu da demek oluyor ki eksik 3 Güneş kütlesi, birleşme sırasında kütleçekim dalgası olarak yayımlandı.
“Bu gözlem, Virgo-LIGO işbirliğinin yalnızca başlangıç adımına tekabül ediyor” diyen Massachusetts Teknoloji Üniversitesi’nden David Shoemaker, 2018 sonbaharında planlanan takvim ile bu tür gözlemlerin haftada bir veya daha sık gerçekleşeceğini vurguluyor.
2015 Ağustos ayında çalışmaya başlayan LIGO, “Advanced(Gelişmiş) LIGO” adı verilen; iki özdeş interferometre içeren, ikinci jenerasyon kütleçekim dalgası dedektörüne dönüşmüş durumda. İkinci gözlem serisi ise 30 Kasım 2016’da başlayıp, 25 Ağustos 2017’de tamamlandı. Virgo dedektörü de ikinci nesil bir dedektör ve LIGO gözlemlerine 1 Ağustos 2017 tarihinde katılmıştı.
“Yeni nesil Virgo dedektörümüzle veri almaya başladıktan tam olarak iki hafta sonra kütleçekim dalgası keşfine imza atmamız son derece mutlu edici” diyen Virgo sözcüsü Jo van den Brand, “Virgo’yu geliştirmek için harcadığımız altı senenin meyvelerini almaya başladık” diye ekliyor.
3 farklı dedektör tarafından kaydedilen bir gözlem, olayın gerçekleştiği alanı oldukça daraltıp konumun hassaslaşmasına olanak sağlar. GW170814’ün gözlem alanı yalnızca 60 derece kare ve bu alan LIGO’nun tek başına baktığı alandan yaklaşık 10 kat daha küçük. LIGO sözcüsü Laura Cadonati, “daha küçük alanlara bakabilmek epey önemli çünkü nötron yıldızı dahil birleşen kompakt nesnelerin, kütleçekim dalgaları dışında geniş yelpazede elektromanyetik dalga ışıması yapması da beklenir” diyerek ortak gözlemlerin önemini vurguluyor.
“Virgo ve LIGO’nun bu ortak gözlemi neticesinde kütleçekim dalgası astronomisi bir adım daha ileri taşındı” diyen LIGO yöneticilerinden David H. Reitze, “Virgo, kütleçekim dalgalarının ve dalga kaynaklarının konumlarının belirlenebilmesi için güçlü yenilikler sunuyor ve yakın gelecekte heyecanlı ve belki de beklenmedik sonuçlar almaya hazırlıklı olmalıyız” diye ekliyor.
