ALMA’yı, Atacama Büyük Milimetre / milimetre-altı dizgesi olarak tanıyoruz. Oldukça dikkat çekici başarılara imza atan bu teleskop, yeni bir başarıya daha imzasını attı.
Süpernovaları yıldızların yaşamlarına şiddetli bir patlama ile son vermeleri sonucu oluşur. Patlayan yıldızın dış kabuğu uzaya yayılır ve dış uzayı ağır elementler bakımından yeni yıldızların oluşması için zenginleştirir. ALMA, ilk kez henüz yeni patlamış bir süpernovanın kalıntılarını inceledi. Tozlarla dolu bir kalıntı, gökadalar hakkında önemli bir sorunun cevabını bizlere sunabilir. Eğer ki, bu toz kalıntılara yıldızlar arası ortama yeterli miktarda geçiş yapıyor ise çoğu gökadanın tozlu ve karanlık yapısı açıklanabilecek.
Gökadalar kütleçekim kuvveti ile birbirine bağlanmış temel olarak yıldızlar arası madde, gaz ve toz parçacıkları, plazma ve karanlık maddeden oluşan kozmik sistemlerdir. Evrende oldukça toz barındıran gökadalara rastlanmaktadır. ALMA’nın yaptığı keşif doğrultusunda gökbilimciler bu tozların kaynağının özellikle evrenin erken dönemlerinde oluşan süpernova patlamaları olduğunu düşünüyor.
Charlottesville, “Görece yakın ve genç bir süpernova kalıntısının tam ortasında toplanmış çok miktarda toz kütlesi bulduk” diyor. ABD’de bulunan Ulusal Radyo Gökbilim Gözlemevi (NRAO) ve Virginia Üniversitesi’nde çalışan gökbilimci Remy Indebetouw ise, “İlk kez tozun oluştuğu yeri görüntülemeyi başardık, bu, gökadaların evrimini anlamak için oldukça önemli.” diyor.
Gözlemlenen bu süpernova kalıntısı Astronomi kataloglarında SN 1987A Büyük Macellan Bulutu’nda bulunuyor. Uluslararası bir Gökbilim ekibi bizden 160.000 ışık yılı uzaklıktaki bu kalıntıyı gözlememek için ALMA’yı kullandı.
Patlamadan sonra saçılan gazların soğuduğunu, büyük miktarda tozun ise Süpernova kalıntısının soğuk merkezi bölgesinde, oksijen, karbon ve silikon parçacıkları olarak bir araya geldiğini düşünüyor. Patlamadan 500 gün sonra yapılan gözlemlerde ise, kalıntı içerisinde çok az miktarda sıcak toz parçası keşfedildi. Yıldızın patlamasından sonra ortaya çıkan kalıntının Güneş’in kütlesinin dörtte biri kadar yeni oluşmuş toz içerdiğini tahmin ediyor.
“SN 1987A özel bir yer, çünkü henüz çevresindeki ortamla karışmadı, bu yüzden gördüğümüz şeyler orada üretilen şeyler. Kendi türünde bir ilk olan yeni ALMA sonuçları, basitçe birkaç on yıl öncesine kadar var olmayan maddeyle dolup taşan bir süpernova kalıntısını gözler önüne seriyor.” diyor Indebetouw.
Yapılan bu keşif gökadaların evriminde çok önemli bir rol oynuyor. Patlama sonrası oluşan tozdan yarısı ya da üçte biri yıldızlararası ortama geçiş yapabilirse, evrenin erken dönemlerinde tespit edilen verimli tozların sorumlusu ortaya çıkmış oluyor.
