İnsanların anesteziden ya da komadan uyanışının tam olarak nasıl olduğu epey zamandır biliminsanlarının kafasını karıştırıyordu.Ancak sıçanlar üzerinde yapılan yeni bir araştırma beynin bilincini geri kazanma işleminin bilindiğinden çok daha sofistike bir mekanizma ile olabileceğini öngörüyor.
New York Weill Cornell Tıp Fakültesi’nden asistan profesör Alex Proekt’e göre, anesteziden uyanmak çok basit bir süreç olarak biliniyordu: İlaçlar beyni terk eder. Beyin yavaş yavaş yarattıkları etkiden temizlenir ve bir şekilde uyanıklık meydana gelir. İşte bu “bir şekilde” kısmı çok az anlaşılan bir bölümdür.
Araştırmacılar beynin işlevsel hareketlerine baktıklarında uyanıklığa kadar ki süreçte epeyce yapısal bir yol olduğunu görmüşlerdir. Burada esas merak edilen, bu yolun hep aynı basamakları mı, yoksa benzer sonuca ulaşan farklı yollar ve basamaklar mı içerdiğidir.
Proekt ve arkadaşları anestezi altında ki sıçanlarda belli beyin bölgelerinde uyanıklığa doğru giden süreçte izlediği yörüngeyi elektriksel olarak inceleyip kaydettiler. Bunu çok yavaş olarak anestetik maddenin dozunu azaltarak, sıçanlar tam olarak uyanana kadar sürdürdüler.
Bu inceleme, uyanıklığa kadar geçen süre içinde beynin pek çok evre ve yoldan geçtiğini göstermekteydi. Bu yolların bir kısmı birbirine birebir bağlı ve kesin iken, bağ kuramayan diğer yollar adeta bir faaliyet ağı oluşturarak bağlantıyı sürdürüyorlardı.
Araştırmacılara göre bu sonuçlar bir gün komadaki hastalarda da kullanılacak. Zira komada da anestezide olduğu gibi ani bir elektriksel iletim kaybı oluşup uzun süre sessizlikten sonra bir anda adeta bir kıvılcım gibi geri dönüş olabilmektedir.
Ve yine her iki durumda da beyin belirgin düzenini kaybetmekte ve bazı olgularda olduğu gibi uyanıklığa giden dönüş yolunu bulamamaktadır.
Proekt’e göre bazı hastalar zedelenmeden çok uzun yıllar hafif bir uyanıklıkta yaşadıkları halde bazıları bu zedelenmeden çok uzun yıllar sonra iyileşebilmektedirler.
Yine Proekt’e göre bir ilginç olasılık, zedelenmenin, bilinen düzenli döngüyü devre dışı bırakıp bir bakıma beyni tek bir aşamada kapana kıstırmasıdır.
Komadaki insanlara yardım için sıçanlarda yapılan bu deneylerin insanlarda da gündeme gelmesi ve benzer davranışın olup olmadığının görülmesi; eğer öyleyse de bu sıkışılan aşamadan beynin nasıl çıkarılıp uyanıklığa doğru giden bir iyileşme sürecine girebileceği araştırılmalıdır.
Cerrahi sırasında uyanıklık
Anestezistler her ne kadar insanları uyutmada başarılı olsalar da henüz bunun bilinçsizlik mi yoksa yanıtsızlık mı olduğu konusunda yüzde 100 emin değiller.
Bu nedenle anesteziden uyanış aşamalarının kesin olarak belirlenebilmesi, komadan uyanması istenen hastaların da izleyeceği iyileşme yolunda yardımcı olabilecektir.
“Yaygın olmamakla beraber cerrahi sırasında adeta felçli hale gelmek ve bundan uyanabilmek insanın aklını başından alan bir senaryo” diyor Proekt.
Araştırmalar çok az sayıda hastanın cerrahi sırasında uyanıklık yaşadığını bildirirken çok fazla hastanın da yine cerrahi sırasında uyanıklık içinde olduğunu ancak bunun gün yüzüne çıkamadığını da göstermiştir.
