Gözbebeğinin belli bir maksimum açıklığı vardır ve bu açıklıktan içeri giren ışınlar, gözün içinde arkadaki retina tabakasında gördüğümüz cismin iki boyutlu izdüşümünü taşır.
Gözbebeğimizden doğruca dışarı giden bir hattı eksen olarak düşünelim ve bu eksene dik iki tabak yerleştirelim. Birinci tabak d çapında ve s mesafesinde, ikincisi D çapında ve S mesafesinde olsun. Eğer d/D = s/S =1/2 ise, ikisinin en kenarlarından gelip gözbebeğinin en kenarından göze giren ışınlar çakışacak ve uzak (büyük) ile yakın (küçük) tabaklar aynı çapta görülecektir. Bunun en güzel örneği Güneş tutulmasıdır! Kısacası geometrik sebeplerden dolayı, gözde oluşan görüntünün büyüklüğü, aslında sadece açısal bir büyüklüktür.
Derinlik duygusu nasıl oluşuyor?
Bu aslında başka önemli bir soruya yol açıyor. Nasıl oluyor da gözümüzle bir derinlik duygusu elde edebiliyoruz?
Retinadaki izdüşüm iki boyutludur. Sorunun yanıtı kısmen “önde” iki gözümüz olması ve bunların arasındaki açıklığın bize hiç değilse yakın mesafelerdeki derinlik hakkında bir fikir vermesindedir. Bu aslında genetik olarak avcı hayvanlardan olduğumuzun bir göstergesidir de. Avcılar, öndeki iki gözleri sayesinde avın uzaklığı hakkında bir kestirim yapabilirler. Avlananların ise gözleri çoğunlukla iki yandadır; onların derdi her taraftan saldırabilecek avcılardan haberdar olmaktır ki kaçabilsinler.
Fakat yine de iki göz arasındaki 5-10 santimlik açıklık daha uzak mesafeler için de sahip olduğumuz üç boyut duygumuzu açıklayamaz. Sonuçta bu duygu, beynimizin gözlerimizin ve vücudumuzun hareketleri, hafıza vs. ile topladığı birçok veriyi “bizim haberimiz olmadan” işleyerek yarattığı bir illüzyondan ibarettir; aslında optik veriler retinadadır ve tekrar söyleyelim, bunlar da mecburen sadece iki boyutludur.
