Ana Sayfa Bilim Gündemi Sıtma parazitleri kendilerine özgü bir iç ritme sahip

Sıtma parazitleri kendilerine özgü bir iç ritme sahip

246

Science dergisinde yayınlanan iki yeni araştırma, sıtma hastalığına neden olan parazitin bir iç saate (biyolojik saat olarak da ifade edilebilir) sahip olduğunu gösterdi.

Sıtma hâlâ dünyanın en ölümcül hastalıklarından biri konumunda. Dünya Sağlık Örgütü’nün verilerine göre sadece 2018 yılında dünya çapında tahmini 228 milyon sıtma vakası görüldü ve tahmini olarak 405.000 kişi yaşamını yitirdi.

Duke Üniversitesi’nden Steven Haase koordinatörlüğündeki çalışmaya göre, parazitin kendi içerisinde zamanı işleten bir “makine” var. Bu makine parazitin sahip olduğu genlerin anlatımını –ritmini- yükseltip düşüren bir metronom gibi işliyor.

Biliminsanları, enfekte olmuş bir kişinin vücudunda bulunan sıtma parazitlerinin hücre döngülerinin aynı dönemlerde gerçekleştiğini uzun süredir biliyorlardı. Bu konuda bilinmeyen nokta, sıtma parazitlerinin kendi programlarını yürütmede aktif olup olmadıklarıydı. Bilinmeyen bir diğer nokta parazitlerin kendi programları üzerindeki yetkileriyle bağlantılıydı: Acaba sıtma parazitleri sadece konakçıları konumundaki canlıların biyolojik saatlerine göre mi tepki üretiyorlardı, yoksa kendi iç işleyişlerinin de bir ritmi var mıydı?

Yeni çalışmada biliminsanları, laboratuvar ortamında insan kırmızı kan hücrelerinde sıtma parazitlerinden olan Plasmodium falciparum’un dört farklı suşunu büyüttü. Sıtma parazitleri laboratuvar ortamında konakçıların vücut ısısından, melatonin seviyelerinden ve vücut ritimlerindeki dalgalanmalardan izole edildi. Böylelikle sıtma parazitlerinin iç işleyişlerine odaklanıldı.

Araştırmacılar, her üç saatte bir parazitlerden RNA izole ederek her bir genin ne zaman aktive edildiğine ve genlerin ekspresyon seviyelerine baktı. Konakçı ile ilgili bilgi olmadan da belirli bir suş içerisindeki tüm parazitlerin aynı evrelerden geçtiği görüldü.

Florida Atlantik Üniversitesi’nden Francis Motta, analizlerin sıtmanın iç (biyolojik) saatinin konakçının uyku döngüleri, metabolizması ve konakçının biyolojik saatinden ayrı da işlediğini gösterdiğini belirtiyor.

Sıtma parazitleri Anofel cinsi sivrisinek tarafından taşınır.

Konuya ilişkin bir diğer çalışma, Teksas Üniversitesi Güneybatı Tıp Merkezi’nden Joseph Takahashi ve ekibi tarafından yapıldı. Bu ekip deneyleri laboratuvar ortamında fareleri kullanarak gerçekleştirdi. Takahashi, “Sanki parazitlerin tümü 24 saatlik bir programla işliyor gibi, bu programın kontrolünü anlayabilirsek, parazitin yaşam döngüsünü engellemek için yeni bir hedefimiz olabilir” dedi.

Haase ve Takahashi, farklı parazit türleri kullanarak aynı soru üzerinde çalıştıklarını tesadüfen keşfetmiş. Çalışmalarının devamında elde ettikleri bulguları da beraber yayınlayabileceklerini düşünüyorlar.

Kaynak: https://cosmosmagazine.com/science/biology/malaria-parasite-has-an-inbuilt-clock/

https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/malaria

Önceki İçerikAkhisar ve çevresinin deprem etkinliklerine bir yenisi daha katıldı: 26 Haziran Sazoba depremi
Sonraki İçerikHer pencerenin ışığı başka
İstanbul Üniversitesi'nde Moleküler Biyoloji ve Genetik bölümünde okuyorum. Evrim, Populasyon Genetiği, Moleküler Ekoloji ve Entomoloji alanlarıyla ilgiliyim. Bu alanların yanı sıra müzik ve tiyatro ile de ilgileniyorum.