Ana Sayfa Astronomi Parker Güneş Sondası Güneş’in atmosferini ziyaret eden ilk uzay aracı oldu

Parker Güneş Sondası Güneş’in atmosferini ziyaret eden ilk uzay aracı oldu

653

NASA’nın Washington DC kentinde bulunan Güneş Fiziği Bilim Birimi direktörü Nicola Fox, 14 Aralık’ta Amerikan Jeofizik Birliği’nin sonbahar toplantısında “Sonunda geldik” diyerek güzel haberi duyurdu: “İnsanlık Güneş’e dokundu.”
NASA tarafından üretilen ve kontrol edilen Parker Güneş Sondası, 28 Nisan 2021’de güneşle yakın rastlaşmalarından birinde gezegenler arası uzaydan ayrıldı ve Güneş’i kapsayan alanın içinden geçti. Oradayken de Alfvé kritik yüzeyi olarak adlandırılan Güneş atmosferi sınırının tam olarak nerede olduğunu gösteren ilk ölçümleri yaptı.

Alfvén kritik yüzeyinin var olması gerektiğini biliyorduk” diyor Ann Arbor’daki Michigan Üniversitesi’nden Güneş fizikçisi Justin Kasper. “Sadece tam nerede olduğunu bilmiyorduk. 2018’de fırlatıldığında Güneş katmanlarının tam konumlarını bulmak Parker Güneş sondasının birincil hedeflerinden biriydi. Alfvén kritik yüzeyi önemli çünkü bu bölge, plazma paketlerinin Güneş’ten ayrılıp Güneş rüzgarının parçası haline geldiği bokta ve sürekli olarak güneşten yayılan yüklü parçacıkların hızlı akıntılarını başladığı nokta. Güneş rüzgarı ve daha dramatik diğer uzay hava durumu etkenleri, Dünya’nın uydularında ve hatta gezegenimizdeki yaşama bile yıkıcı etkilere sebep olabilirler. Biliminsanları Güneş rüzgarlarının Dünya’yı nasıl etkileyeceğini daha iyi anlamak için bu rüzgarın nasıl başladığını tam olarak belirlemek istiyor.
Ayrıca Alfvén kritik yüzeyi en büyük güneş gizemlerinden birinin anahtarı olabilir: Neden Güneş’in “korona”sı(incecik dış atmosferi, Güneş halesi veya tacı da denir) Güneş’in yüzeyinden daha sıcak?

Birçok ısı kaynağında, ısıyıyı esas yayan çekirdekten uzaklaştıkça sıcaklık düşer ama Güneş’in “yüzeyi” binlerce derece sıcaklıktayken Güneş koronası, milyonlarca sıcaklıktan fazlasına ulaşabilir. 1942’de fizikçi Hannes Alfvén bu gizeme bir çözüm önerdi, bir manyetik dalga tipi Güneş yüzeyinden enerji taşıyor ve koronayı ısıtıyor. Alt koronada bu tür dalgaları doğrudan gözlemlemek 2009’da mümkün oldu ancak gözlenen dalgaların, koronadaki tüm ısıyı açıklamak için yeterli enerjiyi oluşturmadığı görüldü. Güneş fizikçileri bu tür dalgalar yükseklere tırmandığında ve Alfvén kritik yüzeyiyle buluştuğunda koronayı ısıtmak için bir rol oynayabileceğinden şüphelendi. Şimdiye kadar biliminsanları bu sınırın nerede başlayıp bittiğini bilmiyor ve bu sınırların tespit edilmesiyle koronal ısının nasıl olduğuna şimdi tanıklık edebileceğimizi belirtiyor Justin Kasper.

Parker sondası, bu görünmez sınırlardan geçtiği zaman, yerel manyetik alanın gücünde işaretlenmiş bir yükselişi ve yüklenmiş maddenin yoğunluğunda bir düşüş kaydetti. Solar rüzgarında, yüklü parçacık dalgaları güneşten ayrıldı. Alfvén kritik yüzeyinin altında bu dalgaların bazıları güneşin yüzeyine doğru bükülür.
Sürpriz bir şekilde Parker’ın hesaplamaları gösterdi ki Alfvén kritik yüzeyi düz değil “buruşuk”.Güneş fizikçisi Craig DeForest, Alfvén yüzeyin var olup olmadığı konusunda dahi tartışmalar olduğunu hatırlatarak, bu yüzeyin var olmasının yanısıra bir de beklenmeyen şekline dikkat çekiyor. Biliminsanları önceden Güneş’in etrafında onu kar küresi gibi saran bir yapı düşünüyorlardı. Modern zamanlardaysa Parker sondasının bu yüzeyin içinden geçtiğini anlamyacağı kadar ince ve şeffaf olduğunu düşünüyorlardı. Çoğu kişinin bu konularda yanıldığını söylemek abartı olmaz.

Parker sondasının yaptığı keşfe bakılırsa yüzey, geçişin fark edilmesi için yeterince pürüzsüz ama Dr. Kasper, Nisan ayı boyunca sondanın Güneşe yakın geçişi sırasında sınıra 3 kere girip çıktığını belirtiyor. İlk dalış yaklaşık 5 saat sürdü, son dalış sadece yarım saat. “Bu durum bize açıkça gösteriyor ki bu yapı her yönü eşit sarmıyor” diye ekliyor Dr. Kasper.

Parker sondası halen Güneş etrafında dönmekte ve önümüzdeki birkaç yıl içinde birkaç defa daha Güneş’in atmosferine dalışlar yapmayı planlıyor. Yaptığı her dalışta Güneş’in yüzeyinin yaklaşık 6 milyon kilometre kadar yakınına ulaşıyor. Güneş fizikçisi Nour Raouafi bu dalışların Parker’ı tekrar tekrar Güneş koronasına sokmasını beklediklerini söyledi. Uzay aracı, ağustos ayında Alfvén kritik yüzeyini geçerek başka bir yolculuk daha yapmış olabilir. Raouafi, “Beklentimiz, Parker Güneş’e daha yakın uçtukça bu sınırı geçmeye devam etmesi” diyor ancak sınır her seferinde aynı yerde olmayabilir. Güneş’in aktivitesi değiştikçe, Alfvén kritik yüzeyinin seviyesinin korona nefes alıp veriyormuş gibi yükselmesi ve düşmesi bekleniyor. Bu durum da biliminsanlarının ilk kez gözlemlemeyi umdukları bir başka şey.

KAYNAK

The Parker Solar Probe is the first spacecraft to visit the sun’s atmosphere

Önceki İçerikBilim ve Gelecek Ocak sayısı çıktı!
Sonraki İçerikÜnlü paleoantropolog Richard Leakey’i kaybettik