Muhtemelen ilk defa polis soruşturmasında kullanılan radyokarbon tarihleme, Fransa’da iki sahte tabloyu ortaya çıkardı. Tablolar, tahminen yirminci yüzyılın başlarından izlenimci ve noktacı eserlerdi. Ancak Paris-Saclay Üniversitesi’nden miras bilimcisi Lucile Beck liderliğindeki bir ekip, tuval ipliklerindeki radyokarbon tabakalarını kullanarak, onları son 70 yıl içinde bir zamana tarihlendirdi. Araştırmacılar, Forensic Science International’da1 yayımlanan 4 Şubat tarihli raporda tabloların modern sahteleri olduğu sonucuna ulaştılar.
Radyokarbon tarihlemenin kullanımı öncekilerden daha küçük örnekler gerektiren ilerlemeler sayesinde adli sanat eserinin çözümlemesinde hızla artıyor. Sanat eserinden çok daha küçük örnekleri çıkarma müzayede evleri, müze ve tablo sahipleri için çok daha makul. Yeni araştırmanın parçası olmayan Hollanda’daki Leiden Üniversitesi’nden sanat tarihçisi Anna Tummers, bir tablonun gerçek ve dolayısıyla, değerli olma olanağı varsa, ona zarar verecek daha büyük numunelerin toplanmasını istemezler, diyor.
Tummers, tekniğin başarısının bir tablonun ne zaman yapıldığını çok daha kesin olarak belirleyebilecek radyokarbon tarihlerini aramaya sanat dünyasının daha fazlasını ikna edebileceğini söylüyor. Araştırmacılar, genel olarak sahte sanat eserlerini ortaya çıkarmak için görüntüleme ve kimyasal analiz yöntemini kullanırlar. Bu yöntemler, bir tablonun malzemelerinin nasıl eskidiğini görmek için fırça darbelerinin altına bakabilir, ancak bir tablonun tarihini kesin olarak belirleyemez.
Sahte sanat eserlerinin sonuçları, her yıl on milyarlarca doları taşıyan küresel sanat pazarında ceplerini dolduran sahtekarların ötesine geçiyor. Tummers, sahtekarlıkların insanların sanat eserlerinin anlamı hakkındaki anlayışını kirlettiğini söylüyor. “Onları dikkatlice ayıklayamazsak, kendi mirasımız ve kendi tarihimiz hakkındaki anlayışımızı gerçekten bozabilir.”
Şüphelenilen sahtecilikler
İki tablo, Fransız araştırmacıların 2019 yılında bir tamir atölyesinde ortaya çıkardığı bir sanat eseri hazinesinin parçasıydı. Yaklaşık 600 resimden düzinelercesi, on dokuzuncu yüzyılın sonları ve yirminci yüzyılın başlarına ait orta seviye şaheserler gibi görünüyordu. Ancak uzmanlar, boya nispeten yeni göründüğü için eserlerin gerçekliğini sorguladılar.
Fransız hükümetinin Kültür Varlıklarında Yasadışı Kaçakçılıkla Mücadele Merkez Ofisi (OCBC), olası sahtekarlıkları araştırmak için Beck’i aradı. OCBC ofisine girdiğinde, zeminde ve masalarda sergilenen tablolarla normalde sıkıcı bir ofisin nasıl olacağını görünce şaşırdı.
Beck’in ekibi, test etmek için empresyonist bir bahçe sahnesi ve noktacı bir liman manzarası da dahil olmak üzere birkaç eser seçti. Ofiste araştırmacılar, tuvallerden küçük bir miktar iplik içeren örnekleri çıkarmak için neşter kullandılar.
Tüm canlılar, radyoaktif karbon-14 de dahil olmak üzere, atmosferden ve yiyeceklerden karbon alırlar. Keten veya kenevir gibi yaygın olarak tuval yapımında kullanılan bir bitki öldüğünde, içerdiği karbon-14 çürümeye devam eder. İtalya Floransa’daki Ulusal Nükleer Fizik Enstitüsü’nde fizikçi olan Mariaelena Fedi, radyokarbon tarihlemenin geçen süreyi tahmin etmek için geriye kalanları ölçtüğünü söylüyor. Teknik, bir sanat eserinin mutlak en erken tarihini verir, çünkü bir tuval için keten hasat etmekle tabloyu yapmak arasında yıllar olabilir.
1940’larda başlayan ve 1950’lerde popüler olan atom bombası testleri, atmosferdeki karbon-14 miktarını doğal olarak üretilen seviyelerin üzerine çıkardı. Karbon-14, 1964 civarında zirve yaptı ve nükleer testlerin kısmen yasaklanmasından sonra azaldı. Araştırmacılar, karbon-14 konsantrasyonları 1950’lerin öncesi seviyelerinden daha yüksek olduğu için, modern bombadan türetilen radyokarbon içeren malzemeleri kolayca belirleyebilir. Beck’in ekibi, bombadan türetilen radyoaktif karbon-14’ün izini taşıyıp taşımadıklarını görmek için numunelerini test etti. Laboratuvarda araştırmacılar, hızlandırıcı kütle tayfçekeri ile ölçülmek üzere bir grafit diske preslenen yaklaşık bir miligram karbona birkaç miligramı yontarak malzemeyi temizleyip kuruttular.
Araştırmacılar hem empresyonist hem de noktacı tablolardaki tuval ipliklerinin ya 1950’lerin ortalarından ya da 2000 yılından sonra karbon içerdiğini bildirdi. (Bunun nedeni, ölçtükleri karbon-14 konsantrasyonlarının atom bombasının tepe noktasının her iki tarafına karşılık gelebilmesidir.) Noktacı tablonun verniğinden koparılmış ve belki de bir fırçadan gelen başka bir iplik de 1950’den sonraya tarihlenmiştir. Beck, ideal olarak, ekip bulgularını desteklemek için daha fazla kimyasal analiz yapacaktı, ancak araştırmacılar, araştırmanın dar zaman çerçevesi ile sınırlı olduğunu kabul ediyor.
Alandaki gelişmeler
Bu, bir polis soruşturmasında sahte sanat eserlerini belirlemek için radyokarbon tarihlemenin kullanıldığı ilk rapor gibi görünse de araştırmacılar son on yıldır zemin hazırlıyor. Fedi ve meslektaşları, 2014 yılında İtalya’nın Venedik kentindeki Peggy Guggenheim Koleksiyonu’nda sahte bir tabloyu tespit etmek için radyokarbon tarihlemeyle ilgili ilk raporu hazırladılar. Ekip, tuvalin parçalarını topladı ve tablonun sahtesinin yapıldığı sonucuna vararak, sözde sanatçının ölümünden sonraki bir tarihe parçaların ait olduğunu saptadılar. 2019’da Laura Hendriks ve meslektaşları, önceki tekniklerden çok daha küçük bir numune boyutu kullanan bir radyokarbon tarihleme yöntemini test etmek için bilinen bir köy sahnesinin sahtesini kullandılar. Fribourg’daki Batı İsviçre Uygulamalı Bilimler ve Sanatlar Üniversitesi’nde kimyager olan Hendriks, kütle spektrometresine sokmadan önce sahnenin yağlı boya örneğini karbondioksit gazına dönüştürdü. Ekip, yalnızca tablodan toplanan mikrogramları kullanarak sahteciliğin tarihini belirleyebildi. Hendriks, küçük numunenin “temelde sadece birkaç toz kırıntısı” olduğunu söylüyor.
Bu tür gelişmeler alan için sevindirici haberlerdir. Fedi, sahteleri ortaya çıkarmak için nesnel araçlara büyük bir ihtiyaç olduğunu ve radyokarbon tarihlemenin diğer yöntemlerle ve bu karmaşık nesnelerin tarihini yorumlamaya yardımcı olabilecek sanatçı bilim insanlarının uzmanlıklarıyla birleştirildiğinde mükemmel olduğunu söylüyor.
Kaynaklar:
- Özgün içerik: Carolyn Wilke; Nature 603, 374-374 (2022) DOI
- Beck, L. et al. Forensic Sci. Int. 333, 111214 (2022)
- Caforio, L. et al. Eur. Phys. J. Plus 129, 6 (2014).
- Hendriks, L. et al. Proc. Natl Acad. Sci. USA 116, 27 (2019).
Güncellemeler ve düzeltmeler:
Açıklama 09 Mart 2022: Bu hikayenin daha önceki bir versiyonu, çözümlemede olası kirlilikten bahsetmişti. Bu, tuval değil boya çözümlemesi için yapılmıştır. Metin, karışıklığı ortadan kaldırmak için güncellendi.
