Dünya’nın dört bir yanı, özellikle küresel iklim krizinin etkisini arttırmaya devam etmesiyle daha önce görülmemiş miktarlarda sıcak hava dalgalarıyla karşılaşıyor. Bu krizden payını alan Türkiye’de de her yıl onlarca insan sıcak hava sebebiyle hastanelik oluyor, ormanlar yanıyor, canlıların ekosistemleri etkileniyor. İşte sıcak hava dalgalarıyla ilgili bilmeniz gerekenler:
Sıcak hava dalgası nedir?
Sıcak hava dalgası genellikle iki günden daha uzun süre mevsim normallerinin üzerinde seyreden sıcaklıklar için kullanılan bir meteoroloji terimidir. Bu “mevsim normalleri” olarak kabul edilen sıcaklık ülkeden ülkeye değiştiği için ülkelerin sıcak hava dalgası olarak atfettiği sıcaklık miktarları da ülkeden ülkeye değişebilir.
Yüksek sıcaklıkların vücudumuza nasıl bir etkisi var?
İnsan vücudu, yüksek sıcaklıklara iki ana şekilde cevap verir: derideki kan damarlarını genişleterek ve ter üreterek. Derideki kan akışını arttırmak, doğal kan dolaşımı sayesinde vücudun içinden dışarıya sıcaklık aktaraımını sağlar. Ter ise deriden buharlaşarak deriyi soğutur, bu da zaman içinde vücudun da soğumasını sağlar. İnsan vücudu, iç sıcaklığını metabolizmanın en efektif şekilde çalıştığı 36-37°C aralığında tutmaya çalışır. Fakat bu aktivitelerin planlanmamış zararlı sonuçları da olabilir. Kan damarlarını genişletmez tansiyonun aniden düşmesine sebep olabilir, ayrıca kalbin genişleyen damarlarda aynı miktarda akışı sağlamak için daha çok çalışmasına da sebep olabilir. Bu aşırı çalışmanın kimi insanlarda kalp krizini tetiklediği olur. Dolayısıyla özellikle tansiyon ve kalp sorunları olan kişiler yüksek sıcaklıklarda büyük risk altındalar. Aşırı terlemek de vücuttan kritik miktarlarda mineral ve tuzun atılmasına sebep olur. Bu durumda vücuttaki mineral ve tuz eksikliği baş ağrılarına sebep olabilir.
Sıcak havalarda ölümlere ne sebep olur?
Sıcak havalar sırasında özellikle kalp ile dolaşım sistemi hastalıkları sebebiyle ölümlerin gerçekleştiği biliniyor. Fakat ne yazık ki sıcak hava dalgalarından hemen sonra yaşanan ölümlerin detayları üzerine yapılan çalışmalar yeterince geniş kapsamlı değil. Bu sebeple sıcağa uzun süre maruz kalmayla ölüm arasında doğrudan ilişki henüz kurulamıyor.
Yüksek sıcaklıklara karşı kimler tehlike altında?
Sıcak hava dalgalarından en çok tehlike gören bireyler yaşlılar, kronik kalp rahatsızlıkları olanlar ve havalandırmanın düzgün çalışmadığı yerlerde tansiyon sorunu yaşayanlardır. Ayrıca anksiyete gibi zihinsel sorunlarla başa çıkanlar için de aşırı sıcaklar stresi arttıran bir etken haline gelebilir. Küçük yaşta çocuklar da tehlike altında olarak görülmektedir zira çocukların ve bebeklerin vücut yüzey alanlarıyla kütleleri oranı yetişkinlere göre çok daha yüksektir ve bu kütleye göre oluşan yüzey alanı azlığı terleme ile vücudu soğutmayı zorlaştırır. 2019 yılında ABD’de aşırı sıcaklar sebebiyle 53 bebek yaşamını yitirdi.
Yüksek sıcaklıkların hamileliğe etkisi nedir?
Yapılan bir araştırmaya göre ABD’de her yıl 25,000 kadar bebek, aşırı sıcakların anne karnında yarattığı etkiler sebebiyle erken doğuyor. Özellikle düzenli olarak klima veya havalandırmaya sahip olunmayan bölgelerde aşırı sıcaklar erken doğum ve düşük olasılıklarını arttırıyor.
“Sıcak ülkelerde” büyümek sizi sıcağa daha dayanıklı yapar mı?
Her insan birkaç gün ile bir hafta içinde sıcağa tümüyle adapte olacak kabiliyete sahiptir. Vücut bu adaptasyon sonucu sonrasında terdeki tuz oranını azaltmak, kan akışını kalp atışıyla dengelemek gibi ek önlemler almaya başlar. Fakat bu kültürel değil, biyolojik bir etkidir ve bu etkiye erişmek için sıcak topraklarda yaşıyor olmak gerekmez.
Sıcak hava dalgası sırasında kendimi nasıl güvene alabilirim?
Bolca sıvı tüketin, Güneş altında uzun süreler kalmaktan kaçının. Doğrudan Güneş altında -özellikle öğlen saatlerinde- yarım saatten daha uzun bir süre geçirdiğiniz takdirde gölgede biraz mola verin. Vücudunuzu dinleyin. Özellikle baş dönmesi, tansiyon gibi konularda bilinçli olmaya çalışın. Sıcaklar sonucu yaşanan tansiyon düşmeleri oldukça tehlikelidir ve en kısa sürede bir sağlık kurumunun acil servisine ulaşmanız gereklidir.
Sıcaktan fenalaşan birine nasıl bir ilk yardım uygulanır?
Fenalaşan kişiyi ilk olarak mutlaka gölge bir ortama getirin. Bilinci yerindeyse bolca su içirin, vücudunu su ile yavaşça nemlendirin. Bunları yaparken mutlaka bir ambulans çağırmış olun.
Kaynak: NewScientist
