Leman Atalay
Charlotte Perkins Gilman (1860-1935), sosyal reform alanındaki etkili çalışmalarıyla tanınan ve döneminin kadın hareketlerine önemli katkılarda bulunmuş öncü bir isimdir. Gilman’ın “Kadınlar Ülkesi”, feminist ütopya türünün önde gelen örneklerinden biri olarak kabul edilen etkileyici bir romandır. İlk olarak 1915 yılında yayımlanan bu eser, sadece kadınların yaşadığı ve tamamen kendi kendine yeten bir toplumun keşfedilmesini konu alır.
Roman, üç Amerikalı erkeğin – Vandyck Jennings, Terry Nicholson ve Jeff Margrave – bir keşif gezisinde bu gizemli ülkeye ulaşmalarıyla başlar. Bu erkekler, kadınlardan oluşan bu toplumun işleyişini anlamaya çalışırken, kendi cinsiyet rollerini ve önyargılarını da sorgulamak zorunda kalırlar.
Herland’de kadınlar, bilim, eğitim ve sanatta ileri seviyede ilerlemiş, barışçıl ve eşitlikçi bir yaşam sürmektedir. Çocuklar toplu bir şekilde yetiştirilir, bireysel mülkiyet kavramı yerine ortaklaşa paylaşım esastır ve toplumun her bireyi, kendi potansiyelini en üst seviyede gerçekleştirebilecek şekilde desteklenir.
Gilman, bu romanında patriyarkal toplumun eleştirisini yaparken, kadınların yetenek ve kapasitelerine olan inancını güçlü bir şekilde ifade eder. ‘Kadınlar Ülkesi’, feminist literatürde önemli bir yere sahip olmasının yanı sıra, toplumsal cinsiyet rollerine dair derinlemesine bir sorgulama sunar.
Eser, hem tarihsel hem de toplumsal açıdan önemli mesajlarıyla günümüzde de geçerliliğini korumakta ve okuyucuları düşündürmeye devam etmektedir.
***
Ukrayna kökenli Rus yazar ve oyun yazarı Nikolay Vasilyeviç Gogol’un başyapıtlarından biri olan Ölü Canlar Rus edebiyatının en önemli eserlerinden biridir. 1842’de tamamladığı ilk cildiyle tanınan, ancak tamamlanamamış bir romandır. Romanın fikrini Puşkin önermiştir. Üç cilt olarak planlanan bu eser, Dante’nin İlahi Komedya’sı örnek alınarak kaleme alınmıştır.
Nikolay Vasilyeviç Gogol’un 1842 yılında yayımlanan ve Puşkin’in teşvikiyle kaleme aldığı Ölü Canlar, dünya edebiyatının önemli hiciv ve eleştiri yapıtlarından biridir. Dante’nin İlahi Komedya’sı esinlenerek yazılan bu roman, 19. yüzyıl Rus toplumunun çarpıcı bir portresini sunar.
Roman, sahtekâr bir toprak sahibi olan Çiçikov’un, ölü köylülerin nüfus kayıtlarını satın alarak servet kazanma planını anlatır. Çiçikov, Rusya’nın çeşitli bölgelerini dolaşarak, ölmüş köylülerin nüfus kayıtlarını satın alır ve bu sayede devletin teşviklerinden yararlanmayı amaçlar. Gogol, Çiçikov’un maceraları üzerinden dönemin Rus toplumunun yozlaşmışlıklarını ve ahlaki çöküşünü ustalıkla gözler önüne serer.
Ölü Canlar, sadece bir dolandırıcının hikâyesini değil, aynı zamanda insan doğasının zaaflarını ve toplumsal yapıların ikiyüzlülüğünü de derinlemesine inceler. Bu eser, aynı zamanda bürokrasi ve sınıf sisteminin eleştirisi olarak da okunabilir. Gogol’un kalemiyle hayat bulan karakterler, okurlara hem gülme hem de düşünme fırsatı sunar. Gogol, eserinde dönemin Rus aristokrasisinin bozukluklarını, toplumun ahlaki yozlaşmasını ve bürokrasinin çarpıklıklarını hiciv dolu bir üslupla eleştirir. İronik detaylar ve mizahi gözlemlerle süslenmiş bu roman, Rusya’nın köylerinden başkentine kadar geniş bir coğrafyada, insan doğasının karanlık yanlarını ve acımasız gerçekliklerini açığa çıkarır.
Gogol, Ölü Canlar’da sadece toplumsal eleştiri yapmaz, aynı zamanda insanın varoluşsal sorgulamalarını da derinlemesine irdelemiştir. Eser, edebi dehasının doruk noktalarından biri olarak kabul edilir ve dünya edebiyatının klasikleri arasında önemli bir yer tutar. Gogol’ün sıra dışı üslubu ve derin karakter analizleriyle bezeli bu eser, okuyucularına sadece bir zamanın ve bir toplumun portresini değil, aynı zamanda evrensel insanlık hallerine dair derin düşünceler sunar.
Ölü Canlar, bugün hâlâ okunmaya ve tartışılmaya devam eden, etkisini uzun yıllar boyunca sürdüren bir başyapıttır.
Ölü Canlar, edebi zenginliği ve toplumsal gözlemleriyle, Rus edebiyatının köşe taşlarından biri olarak kabul edilir. Gogol’un ustalıklı anlatımı ve toplumsal eleştirisi, bu romanı her dönem için okunmaya değer bir klasik yapar.
– Kadınlar Ülkesi (Herland) – Charlotte Perkins Gilman- İş Bankası Kültür Yayınları, 2022, 200 s.
– Ölü Canlar, Çev, Mazlum Beyhan, İş Bankası Kültür Yayınları, 2024, 479 s.
