Ali Törün

Çin’de üniversiteye giriş sınavının adı Gaokao. Bu sınava her yıl 10 milyondan fazla gencin katıldığını ve Gaokao’nun tıpkı bizdeki üniversiteye giriş sınavları gibi liseli gençlerin kâbusu olduğunu öğrendim. Ama bizden farklı olarak bu sınavda açık uçlu sorular da soruluyor ve ayrıca öğrencilerden kompozisyon yazmaları isteniyormuş. Gaokao, titizliği ve zorluğuyla tanınmış bir sınav. İngiltere’de Cambridge, Avustralya’da […]

Ünlü fotoğraf sanatçısı Ara Güler’e “Siz hangi makineyle fotoğraf çekiyorsunuz?” sorusunu yönelten bir öğrenci şaşkınlıkla şu cevapla karşılaşır: “Sana ne, ben dikiş makinesiyle çekiyorum”. Ara Güler, daha sonra bir söyleşisinde bu cümleye açıklık getirir: “Önemli olan makine değil, arkasındaki adamdır. İyi fotoğrafçı dikiş makinesiyle de fotoğraf çeker! İyi bir makineyle iyi fotoğrafçı olunmuyor, yani en […]

Hardy, Ramanujan’ın mektubunu okuduktan birkaç gün sonra, Euler ve Cauchy ayarında dâhi bir matematikçiyi keşfetmenin sevinciyle onu İngiltere’ye davet eder. Pek kolay olmasa da Ramanujan bu daveti kabul ederek Cambridge Üniversitesi’nde çalışmaya başlar ve sonrasında Hardy’nin çalışma arkadaşı olarak matematik tarihinin en parlak matematikçilerinden biri olur. Çek asıllı yazar Franz Kafka mektup yazma imkânının insanı […]

Geçtiğimiz sayıdaki “İmkânsız kaçış!” başlığıyla çözümünü yaptığımız bulmacanın bu kez daha zor bir çeşitlemesini incleyeceğiz. Bu bulmacada da iki mahkûm zekice bir plan yaparlarsa kurtulabiliyorlar. Bulmaca meraklısı cezaevi müdürüne “zekâlarını” kanıtlamaları gerekiyor. Cezaevi müdürü iki mahkûma bulmacayı şöyle anlatıyor. İçinizden biri odama geleceksiniz. Bir satranç tahtasının her hücresine özdeş 64 madeni parayı rastgele yerleştireceğim, yani […]

Birçok film ve kitaba konu olan hapishaneden kaçış hikâyelerinde “yok artık bu kadarı da mümkün değil” diyeceğimiz zekice yapılan planların mükemmel uygulamalarına tanık oluruz. Bu bulmacada da iki mahkûm zekice bir plan yaparlarsa kurtulabiliyorlar. Bulmaca meraklısı cezaevi müdürüne “zekâlarını” kanıtlamaları gerekiyor. Cezaevi müdürü iki mahkûma bulmacayı şöyle anlatıyor. İçinizden biri odama geleceksiniz. Bir kâğıda dört […]

Bilmece ve problemlerle uğraşmak matematik yapmaya benzer. Her iki etkinlikte de düşünmek, anlamaya çalışmak, keşfetmek, çözmek veya çözememek, sevinç veya sıkıntı, yanlış yapmak ve yanlışını kabul etmek vardır. Aslında hayat da böyledir ve tam da bu yüzden, matematik herkesin ihtiyacıdır! Problemlerle uğraşarak matematiksel düşünmenin keyfini çıkarmak isteyen okurları aşağıdaki sorularla baş başa bırakıyorum. Çözümleri 15 […]

Bir insanı veya hayvanı çaresiz bırakma çabasını kötülükle ilişkilendirmek mümkünken spor karşılaşmaları ve oyunlar için benzer bir yaklaşımda bulunamayız; çünkü her iki taraf da daha baştan belirlenen kurallara göre yarışmanın doğası gereği birbirlerini çaresiz bırakmak için çabalarlar. Teniste topu rakibin yetişemeyeceği bir yere göndermek, futboldaysa kalecinin uzanamayacağı köşeye… Satranç gibi birçok oyunda bir hamle ile […]

Yazının başlığı Edip Cansever’in “Sona Kalsa” adlı şiirinden alıntılanmıştır. Cansever, budanmış bir ağaçtan söz eder ve sonrasında ekler: başlangıçlar sona kalsa… Şairin yaratıcılığına ve şiirin gücüne işaret eden mükemmel bir sürreal hikâye gibidir “Sona Kalsa” şiiri. Kuantum mekaniği ve zamanın olmadığı zamanları (!) dikkate almazsak fiziki dünyada başlangıçlar sona kalmaz elbette. Ama biliyoruz ki edebiyat, […]

Ünlü fizikçi R. P.  Feynman anılarını kaleme aldığı Eminim Şaka Yapıyorsunuz Bay Feynman isimli kitabında(1)  bir restoranda abaküs satıcısıyla karşılaşmasından söz eder. Feynman’ın sözünü ettiği olay hesap makinesi kullanımının henüz yaygın olmadığı 20. yüzyılın ilk yarısında yaşanır. Feynman öğle yemeği için gittiği restoranın tek müşterisidir. Restorana giren abaküs satıcısı elindeki abaküsle her türlü işlemi hızla […]

Gelmiş geçmiş en büyük yazarlarından biri olan L. N. Tolstoy, Savaş ve Barış’ta gerilla hareketinin düzenli orduya karşı üstünlüklerini basit bir cebirsel denklemle anlatır. Bir gerilla grubunun bir tabur ya da tümenle çarpışması sonucunda gerillalardan 4, düzenli ordudan 15 kaybın olduğunu varsayarak şu satırlara yer verir: “Sonuç olarak dört eşittir on beş, sonuç olarak 4x […]