Senkretizm
Senkretizm kavramı karışma, melezleşme, kaynaşma anlamlarını karşılayacak biçimde kullanılan analitik bir araçtır. Günümüzde ise, kavram, çoğunlukla kültürün dinsel boyutuyla ilişkili süreçlere ve öğelere dair analiz çerçevesi niteliği kazanmıştır. Bu meyanda, antropolojik kültür kuramlarının önde gelen kavramlarından kültürleşmenin dinsel boyutundaki karşılığıdır. Senkretizm, kültürel görüngülerin analizinde, çoğu zaman birbirine yabancı (hatta kimi durumlarda karşıt) inanç öğelerini (ya […]
Antropoloji ve yasaklı mekânlar, sakıncalı konular
Cumhuriyet tarihi boyunca Türkiye’de bazı konuların akademik düzlemde ele alınmasının sakıncalı bulunduğu ve kimi mekânların ise yasaklı olduğu görülür. Ne ki sosyal bilimler konuları itibariyle bu alanlara adım atar. Ancak daha ziyade bilimcinin kişisel ideolojik tutumu, politik faaliyetleri itibariyle devletçe belirlenmiş bazı sınırlar ihlal edilir. Antropoloji ise, daha doğru ve kapsayıcı deyişle antropolojik alan araştırması, […]
Palu Ailesi vakası, akraba evlilikleri ve tartışmalara kısa değiniler
Palu ailesi vakası, AKP Türkiye’sinin ürettiği uç örneklerden birisi ve toplumsal gerçekliğin dehşet verici bir yansımasıdır. AKP’nin, Cumhuriyet ideolojisini çözme, iktidarı tek merkezde toplama ve dinsel ideolojiyle toplum mühendisliği yapma gayretinin sonuçlarından biri de toplumun küçük, denetlenebilir parçalara ayrıştırılmasıdır. Cumhuriyet’in aileleri, geleneksel akrabalık kodları ve tarikat, cemaat vb. aidiyetler arasında dağıtılırken, kendi içinde denetimsiz fakat […]
Sözlü kültür: yaşayan tarih
Sözlü tarih yaklaşımı sosyal bilimcilere, toplum üzerinde ekonomi, şiddet ve bilgi tekelini elinde tutan hâkim sınıfların ideolojisine karşı, toplumsal yeniden üretimin en önemli gücü ve dolayısıyla toplumsal bilginin en büyük kaynakları üzerinden, yeni toplumsal bilgi alanları örme imkânları pekâlâ sunabilir. Sözlü kültür, Türkiye’de 1990’lı yılların sonlarına doğru resmi tarih anlatılarına karşı alternatif hafıza temsillerini görünür […]
Kolektif hafızada ‘ötekiler’ Bir Kürt beldesinin kültürel bohçasından dökülenler
Ezidiler ve Ermeniler, Bêdarlıların kan bağını da paylaştıkları ortak geçmişin iki önemli kültürel aktörüdür. Gündelik hayatın ekonomik, sosyal, siyasal ve dinsel boyutlarında dahi bu geçmişin izlerini canlı olarak yakalamak mümkündür. Geçmişte çatışma içerisinde oldukları anlaşılan bu topluluklar, bugün benzer bir kaderi paylaşarak, dolaylı da olsa güncel siyasal tutumlarını meşrulaştırarak yeniden tanımlanmaktadır. Yunanca “ethnos” kelimesinden türetilen […]
Büyüden dine, özgürlükten itaate, doğadan betona… Kutsal mekânlar
Kültür, biyolojinin de önüne geçerek insan varoluşunun belirleyici öğesi haline gelmiştir. Kültür vasıtasıyla hayata tutunabilmiş insanın en önemli yaratılarından birisi de içerisinde yaşadığı doğal (maddi) evreni kendileştirdiği “mekânlardır” ve elbette kutsallıkla da ilişkilidir. Birçok sosyal bilimci için “kutsal” ve “din” eşdeğer kavramlardır. Ne ki din, insan yaşayışında “doğaüstü” imgeler dünyasının varlıklarını, olaylarını, düşüncelerini temel alırken, […]
Alevilik yazınına eleştirel bakışlar Bitmeyen polemik: Aleviler kimdir?
Alevilik çalışmalarında iki ana düşünsel akım belirginleşir. İlki onu politikleşmiş Senkretik bir kültür-kimlik hareketi olarak değerlendirir ve ayrı, özgün bir din sistemi olabileceği görüşünü, örneğin bir kozmolojisi olabileceğini kabul etmez. Biraz da buna tepki temelinde, ikinci hâkim eğilim Aleviliği bir dinsel inanma biçimi olarak kabul eder ve çoğunlukla yeniden inşa etmeye çalışır. Aleviler, Türkiye’nin en […]
Kan
Kan, insanın fiziksel ve kültürel varlığını, biyolojik olduğu kadar kendisine yüklenmiş bir dizi dinsel, geleneksel, sosyolojik, iktisadi, siyasi sembolizmlerle var eder. İnsanlığın, kana dair bilgileri, içinden geçtiği kültür evrelerinin bilgi sınırlarınca belirlenmiştir. Başlangıçta anlaşılmaz, bilinemez, gizemli inanışlarla ilgiliyken, kanın birçok hastalığın teşhisinde ve tedavisinde oynayabileceği roller bilimsel düşünüşle birlikte, çoğunlukla, son yüzyılda keşfedilmiştir. İnsanlığın bilimsel […]
Dersimli Alevi Kürtlerde kutsal mekân ritüelleri
Dersim, kültürel kimliklerin politikleşmesi sürecinde hızla popülerleşti. Fakat Dersim’i tanımlarken ortaya çıkan politik heterojenlik, kimi yaklaşımları uçlaştırdığı gibi, Dersimlilik kimliğini tartışmalı hale de getirdi....
“Aşiret” ne anlatır?
Alan çalışması süresince ikamet ettiğim Bedar’da (Siirt ili Pervari ilçesine bağlı, Türkçeleştirilen ismi Beğendik olan belde) akrabalık, soy terimleri ile bu temelde kan bağına dayalı ve fakat son derece değişken durumdaki ekonomik, sosyal ve siyasal ittifakları tanımlayan kavramlardan sırasıyla (en alt birimden en üst tanıma kadar) “hane < mal < babik < aşiret” tespit ettiğimi […]