Aydınlanma kahramanımız Turan Dursun, tam 29 yıl önce 4 Eylül 1990’da karanlık güçler tarafından katledilmişti. Türkiye’nin aydınlanma tarihi böyle canla kanla yazılıyor. Bir gün araştırmacılar daha sakin bir biçimde yazacaklarsa bu tarihi, Turan Dursun adı bu sürecin en önemli köşe taşlarından biri olarak vurgulanacaktır kuşkusuz.
Turan Dursun, Anadolu’nun aydınlanma sürecini bizzat kendi hayatı içinde tüm keskinliğiyle yaşadı. Yaşamına yoğun dinsel bir ortamda karanlıklar içinde başladı, bu karanlıkları yara yara aydınlandı ve bir aydınlanma kahramanı olarak öldü. Esas olarak dış etkiyle değil kendi iç dinamikleriyle, sindire sindire oluşmuş bir aydınlanmacılığı vardır Turan Dursun’un. Aldığı eğitim onu dinci yaptı, kendi sorgulamaları ise aydınlanmacı. Büyük aydınlanma filozoflarını okuyarak ve benimseyerek aydınlanmadı; din âlimlerini okuyarak ve sorgulayarak aydınlandı. Farkı budur. Aydınlanma onun yaşam pratiğiydi, dışardan edindiği bir bilinç değil. Bu nedenle Turan Dursun sadece bir aydınlanma savunucusu değildir; aydınlanmanın ta kendisidir, simgesidir. Güneşten aldığı ışığı yansıtan bir gezegen değildi Turan Dursun, güneşin kendisiydi. Az bulunurluğu ve değeri buradan kaynaklanır. Bu özel niteliği, onun aydınlanmacılık çizgisini de belirlemiştir.
En dipteki adamın sorunuyla boğuşurdu; çünkü kendisi de en dipten gelmişti, boğuşa boğuşa… Bu nedenle çok etkiliydi. Sıradan insanı dönüştürmenin ustasıydı. Onun kafası nerede örümceklenmiş, nerede takılmış, nerede donmuş… bunu çok iyi bilirdi. Dinsel dogmalardan kaynaklanan çelişkilerini tek tek ortaya çıkarır, bunu nasıl aşabileceğini gösterirdi. Dinin bütün çelişkilerini bizzat yaşadığı için bu çelişkilerden çıkış yolunu da en iyi bilen insandı. Halkçı çizgiyi en iyi uygulayan öncü devrimcilerden biriydi Turan Dursun. Emekçi Aydınlanmasının neferiydi.
Ardından muazzam bir külliyat bıraktı. Genç kuşaklar, özellikle bugün, döne döne okumalıdır ve anlamaya çalışmalıdır Turan Dursun’u. Bilim ve Gelecek çizgisinin öncülerinden biri olarak kabul ettiğimiz Turan Dursun’u katledilişinin 29. yılında saygıyla anıyoruz.
