1990’lı yıllarda Ege Üniversitesi, Fen Fakültesi Astronomi Bölümü öğretim üyeleri ve öğrencileri “Astronomi Magazin” adlı aylık dergi çıkarıyordu. Derginin Eylül 1993 tarihli 18. sayısında yayımlanan “Astronomi Magazin ve Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası” başlıklı yazıyı aşağıda sunuyorum.
Mayıs 1993 sayımızdaki “Bir Gökadanın Dansı – NGC 3516 FUGHETTA” başlıklı yazıda çello, keman ve piyano için yazılmış bir müzik parçası sunmuştuk. Adı geçen gökadadan gelen elektromanyetik dalgaları ses dalgalarına çevirip bize gönderecek olan okurlarımıza minnettar kalacağımızı iletmiştik.
Her ay bir kitap köşemizin değerli yazarı Sayın Ergun Tümer’in çabalarıyla, telgraf tellerindeki kuşlar gibi yan yana dizilmiş olan bu nitelikler niceliğe dönüştü ve parça seslendirildi.
Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası üyelerinden kontrbas sanatçısı Sayın Tayfun Tümer yönetiminde Sayın Aydın Özkök (keman), Sayın Elif Yetimoğlu (piyano) ve Sayın Güldal Sargutan (çello) bu parçayı seslendirerek bant kaydını Ege Üniversitesi Astronomi Topluluğu’na hediye etti.
Eserde emeği geçen arkadaşları ve kendi adına görüşlerini aktaran Sayın Tayfun Tümer, parçanın çok ilginç bir notasyon olduğunu, daha ilk notalardan başlamak üzere insanın içinde değişik duygular oluştuğunu, ancak bazen bir kasvet çöktüğünü söyleyerek yaklaşık 20 dakika süren performans sonrasında kendisinin ve arkadaşlarının yorgunluk duygusunun etkisinde kaldıklarını, sinirlerinin gerildiğini belirtti. Tüm bunlara karşın, parçanın bilinen hiçbir müzik türüne benzemediğini, çok ilginç bir örnek olduğunu da sözlerine ekledi.
E.Ü. Astronomi Topluluğu ve Astronomi Magazin olarak kendilerine ne denli teşekkür etsek azdır. Bu ortak çalışma, bir yanda elektromanyetik frekanslarla ilgilenen bir grup insanın diğer yanda akustik frekanslarla ilgilenen bir başka grup insanla ilişkisini kurmuş olan ve bildiğimiz kadarıyla bugüne dek benzeri yapılmamış bir çalışmadır. Kim bilir, bu ortak çalışmada belki de bir üçüncü grup var! Bu iletiyi bize gönderen NGC 3516’lılar. Umarız telif hakkını almadan yayınladığımız bu beste için bize yıldız savaşı ilan etmezler!
E.Ü. Astronomi Topluluğu olarak bu kasetin bir kopyasının isteyen okurlarımıza iletilmesi kararını aldık. Ancak, yapıtı seslendiren değerli müzisyen arkadaşlarımızın duygularına çoğunlukla katılıyor, kaseti edinmek isteyen okurlarımızı baştan uyarmak istiyoruz! Parçada ne keman ne çello Vivaldi’nin Dört Mevsimleri’ndeki ezgileri ne de piyano Franz Liszt’in 1 Numaralı Piyano Koncertosu’ndaki ezgileri anımsatıyor! Bu parça sanki nükleer bir felaket sonrasında kozmik S.O.S. vermeye başlamış, binlerce yıl yardım alamamış ve artık ümidini yitirmek üzere olan bir uygarlığın son ve yorgun çığırışını yansıtıyor. Bizce, gece sütünü içmeyen çocuklara ceza kesmek isteyen ailelerin kullanabileceği türden bir “işkence” aygıtı! Çocuksuzlar ve çocuklarına işkence etmek istemeyenler… ısmarlamadan önce bir kez daha düşünün!
NGC 3516 FUGHETTA’nın doğuşu
Seyfert-1 gökadası NGC 3516’nın birkaç haftalık zaman aralıklarıyla elektromanyetik enerji akısı değişimi gösterdiği saptanmıştır. Bu gökada 1990 yılının ilk beş ayında LAG (Lovers of Active Galaxy – Etkin Gökada Aşıkları) grubunca gözlenerek H∝ , Hβ ve sürekli tayfları elde edilmiştir. Gözlemler La Palma’daki tüm teleskoplarla yapılmıştır. H∝ ve Hβ geniş salma çizgileri 2,5 metrelik Isaac Newton teleskobu ve 4,2 metrelik William Herschel teleskobuyla elde edilmiştir.
Işık eğrisindeki boşlukları maksimum entropi yöntemiyle dolduran araştırmacılar böylece her gün için tanımlanmış olan bir ışık eğrisi elde etmişlerdir (Şekil 1). Sözü edilen üç ışık eğrisinin (sürekli, H∝, Hβ) yeğinlik ölçeği yeniden düzenlenerek 24 aralıktan oluşan doğrusal bir ölçeğe dönüştürülmüştür. Her bir aralık bir müzik notasını temsil etmektedir. Aralıkların en düşüğü düşük Do Majör ile tanı kazanmıştır. Böylece bu aralıklar atonal ölçeklerde tam tamına iki oktavı doldurmaktadır. Işık eğrisindeki her bir gün sekizlik notaya (quavere) karşılık gelmektedir. Her bir ışık eğrisinde 160 gün tanımlanmış, böylece 40 bar elde edilmiştir.
Sürekli ışık eğrisi çello ile; Hβ ışık eğrisi keman ile ve H∝ ışık eğrisi de piyano ile çalınmıştır. Notaları, Astronomi Magazin’in Mayıs 1993 sayısında verilen parça dört kez çalınmıştır. Birinci turda yalnız çello; ikinci turda çello ve keman; üçüncü ve dördüncü turlarda da her üçüyle çalınmıştır.
NGC 3516 Fughetta’yı aşağıdaki uzantıdan dinleyebilirsiniz: http://www.ergens.be/ngc3516.html
