Görsel açıklaması: Roediger’in çalışmasına göre Amerikalılar, ilk ve son birkaç devlet başkanlarını görev sıralarına göre adlandırmada oldukça başarılı olsalar da, daha fazlasıyla ilgili hatırlama becerilerinde hızlı bir düşüş görülüyor. 8-9’dan fazla ABD başkanının isimlerini görev sırasıyla hatırlayanların oranı yüzde 20’nin altında.
Yüzü 10 dolarlık banknotları süsleyen Alexander Hamilton’u Amerikalılara sorun, size onun eski ABD başkanlarından olduğunu söyleyecekler! “İşin ilginç yanı ise, Hamilton’un başkanlığından emin olma durumu, gerçekten Amerikan başkanlığı yapmış en az 6 isimden çok daha yüksek.”
Bu tabii ki tuzak bir soru. Ancak Washington Üniversitesi’nden bellek araştırmacılarının yeni çalışması, Amerikalıların büyük çoğunluğunun ABD’nin ilk Hazine Bakanı olan Alexander Hamilton’u Amerikan başkanlarından biri olarak hatırladıklarını gösteriyor. “Güncel araştırmalarımız sonucunda edindiğimiz bulgulara göre, Amerikalıların yüzde 71’i Alexander Hamilton’u kesinlikle ulusumuzun eski başkanlarından biri olarak görüyor” diyen Washington Üniversitesi insan belleği uzmanlarından Henry L. Roediger III, “Amerikan başkanı olduğu yanılgısına en çok düşülen ismin Benjamin Franklin olduğunu düşünüyordum, ancak Hamilton onu bir adım solladı” diyor.
1973’den beri lisans öğrencilerinin başkanların isimlerini hatırlamaları konusundaki becerilerini ölçen McDonnell Distinguished Üniversitesi’nden Prof. Roediger, bu testi ilk uyguladığında Yale Üniversitesi’nde psikoloji lisans öğrencisiydi.
Roediger’in çalışmasına göre Amerikalılar, ilk ve son birkaç devlet başkanlarını görev sıralarına göre adlandırmada oldukça başarılı olsalar da, daha fazlasıyla ilgili hatırlama becerilerinde hızlı bir düşüş görülüyor. 8-9’dan fazla ABD başkanının isimlerini görev sırasıyla hatırlayanların oranı yüzde 20’nin altında.
Çalışmanın odak noktasının aslında biraz farklı olduğunu söyleyen Roediger, söz konusu çalışmanın Amerikalıların geçmiş devlet başkanlarını ne kadar iyi tanıdıklarını ölçmek için tasarlandığını, öte yandan isimleri doğrudan hatırlamanın ve boş bir kâğıda listelemenin çok daha zorlu bir iş olduğunu belirtti.
Bu çalışma, Psikolojik Bilim Derneği’nde araştırma metodolojisi uzmanı olan Washington Üniversitesi psikoloji mezunu Andrew De Soto ortaklığında Psikolojik Bilim dergisinde online olarak yayınlandı. Roediger, “40 yılı aşkın bir süredir devam eden çalışmamız gösteriyor ki, Amerikalılar ABD başkanlarının yarısını hatırlayabiliyor. Ancak bu çalışmayla birlikte keşfettiğimiz soru şu; insanlar ABD başkanlarını tanıyor, fakat hatırlamak için belleklerine ulaşamıyorlar” diyor.
Bu çalışma, Amazon tarafından işletilen interaktif bir online hizmet olan Mechanical Turk (Mekanik Türk) üzerinden 326 kişiye uygulanan bir isim tanıma testine dayanmaktadır. Katılımcılardan, kendilerine sunulan, içerisinde gerçek ABD başkanlarının ve aynı zamanda Hamilton ve Franklin gibi ABD başkanlığı yapmamış isimlerin de bulunduğu bir listeden eski ABD başkanlarını belirlemeleri istendi. Listede aynı zamanda Amerikan tarihinden tanıdık isimler ve Thomas Moore gibi ünlü olmayan ortak isimler gibi yanıltıcı unsurlar da yer alıyor. Verilen her doğru ya da yanlış yanıtta, katılımcıların sıfır ve 100 arası ölçeklendirildiği kesinlik düzeyleri belirlendi.
Çalışma sonucuna göre, eski ABD başkanlarının doğru anımsanma oranı yüzde 88. Bu, mükemmellikten uzak ama, epey yüksek bir oran. Eski ABD başkanlarından Franklin Pierce ve Chester Arthur yüzde 60’tan daha az bir oranda tanındılar. Hamilton ise gerçekten ABD başkanlığı görevini yürütmüş birkaç isimden daha sık başkan olarak tanımlandı ve insanlar onun başkan olduğunu belirtirken kendilerinden oldukça emindi (100 puanlık ölçekte 83 puanda).
Çalışmada, Amerikan tarihinin Franklin, Hubert Humphrey ve John Calhoun’dan oluşan üç önemli figürünün de, anket katılımcılarının çeyreğinden fazlası tarafından yanlış bir şekilde başkan olarak tanındığı belirlendi.
Belki de daha çarpıcı olanı, ankete katılanların neredeyse üçte birinin yaygın bir isim olan Thomas Moore’u bir zamanlar ABD başkanlığı yapan biri olarak tanımalarıydı.
Humphrey 1968’de başkan yardımcılığı görevindeyken başkanlık için yarıştı. Franklin, Amerika’nın kuruluşunu çevreleyen gelişmelerde yer alan ve Fransa Büyükelçiliği yapan ünlü bir Amerikalıydı. Colhoun ise 7 sene boyunca Senatörlük ve Başkan Vekilliği görevini yürütmüştü.
“Bu faktörler onların Amerikan tarihindeki tanınırlıklarını belki açıklayabilir, ancak halk onların rollerini hatırlayamıyorsa, o zaman yanlış tanımlamalar ortaya çıkar. Çünkü insanlar bu kişilerin ismen tanınırlıklarını gerçek rollerinin ne olduğuna dair edindikleri bilgileriyle karşılaştıramazlar” diyen Roedriger, John Calhoun’un ise bir sürpriz olduğunu, çünkü Calhoun’un devletler haklarını ve köleliği savunan biri olduğunu, ancak görünüşe göre insanların onu hatırladıklarını, ancak sebebini bilmediklerini belirtiyor.
Bununla birlikte, Thomas Moore ile ilgili ortaya çıkan yüksek yanlış oranı araştırmacılar için bir başka sürpriz oldu. Bu isme sahip olup Temsilciler Meclisi’nde görev yapmış isimler olsa dahi, içlerinden ünlü olan herhangi biri yok. Bununla ilgili ise Roedriger “En iyi tahminimiz ismin Anglosakson yapısı, her iki kesimde sıklığı ve muhtemelen İngiltere Kralı Henry VIII’in danışmanı Sir Thomas More ile karıştırılabilir oluşunun, bu ismin bilinirliğine ve yanlış tanınmasına katkıda bulunmuş olabileceği” diyor. Roedriger ve DeSoto’ya göre, ünlü isimleri tanıma becerimiz, onların ünlerinin kaynağıyla alakalı bir bağlamda şekilleniyor.
“Elvis Presley de ünlüydü, ancak hiçbir zaman eski ABD başkanı olarak hatırlanmaz” diyen Roedriger, bu çalışmada yanlış bir şekilde başkan olarak tanınan isimlerin aynı zamanda Amerikan tarihiyle güçlü bağları bulunan kişiler olduklarını, eğer konu 1960’lardaki müzisyenleri tanımak olsaydı, bu isimlerin aynı şekilde tanınmayacaklarını belirtti. Bu çalışma, insanın kolektif ve tarihsel belleğine odaklanan araştırmalarda yeni bir hat ortaya çıkarmış durumda.
Roedriger ve DeSoto’nun çalışmalarında görülen çarpıcı bir detay ise şu; insanların ABD başkanlarının isimlerini hatırlama yetileri tutarlı ve güvenilir bir modeli takip ediyor.
DeSoto’ya göre farklı insanlarla, kuşaklar arasında, laboratuvarda, online çalışmalarda ya da farklı test modelleriyle, nasıl test edildiği fark etmeksizin, devlet başkanlarının nasıl hatırlandığı ve nasıl unutulduğuyla alakalı bazı belirgin modeller var. Bu modellerin çoğu on yıllardır var olan hafıza teorileriyle açıklanabilirken, edinilen yeni bulgular, kalıcı şöhretin insan belleği fonksiyonunun nüansları tarafından nasıl şekillendiğine dair yeni fikirler ortaya atıyor.
Bir tanıma testinde bile, Amerikan başkanları hakkındaki bilginin kusurlu ve hata yapmaya eğilimli olduğunu belirten Roedriger, “Yanlış tanımaya dair edindiğimiz verilere göre yanlış şöhret bağlamsal tanınırlık kaynaklı ortaya çıkabiliyor. Ve hatırlama çalışmalarımız gösteriyor ki, Amerika’daki en ünlü insan bile 50-75 sene gibi kısa bir süre içerisinde unutulabilir” dedi.
Çeviren: Erkin Öncan
Kaynak: https://www.sciencedaily.com/releases/2016/02/160209161809.htm
