13 Şubat 2021 tarihinde 2021 yılının 7.0’den büyük üçüncü depremi Japonya’nın Tohoku bölgesinde Fukuşima kıyılarının açıklarında oldu (Çizelge). 1 Ocak 2021’den bu yana en büyüğü 7.7 olan üç deprem Pasifik Okyanusu’nun batısında oluştu (Şekil 1). Fukuşima açıklarındaki deprem Japonya yerel saatiyle 23:07’de, 7.1 büyüklüğünde ve 60 km derinlikte oldu. Depremin merkezinin kıyıya en yakın olduğu yerleşim 70 km uzakta ki 22.000 nüfuslu Namie şehri. Hissedilen en kuvvetli yer hareket şiddeti Avrupa şiddet ölçeğine göre 5, Japon şiddet ölçeğine göre 6+. Deprem orta derinlikte olduğundan tsunami yaratmadı.
Basındaki haberlere göre bazı binalarda sıva çatlakları var ve evlerdeki bazı eşyalar ve raflardaki cisimler düşmüş, marketlerdeki bazı malzemeler yerlere saçılmış. Hükümet sözcüsü Katsunobu Kato gazetecilere verdiği demeçte, bölgedeki Onagawa veya Fukushima Dai-ni gibi nükleer santrallerde herhangi bir sorun olmadığını belirtti. Tokyo Elektrik Şirketi deprem nedeniyle yaklaşık 860.000 evin elektriksiz kaldığını, ancak elektrik arızasının giderildiğini açıkladı. Ulusal yayın kuruluşu NHK TV bir bina duvarından bazı sıva parçaları düştüğünü, bir mağazada şişelerin yere düşüp kırıldığını ve bazı evlerde eşyaların raflardan düştüğünü söyledi. NHK’in havadan verdiği görüntülere göre Fukuşima bölgesinde bir şehire yakın otoyolun heyelan tarafından kapatıldığı anlaşılmaktadır. Depremin orta derinlikte ve kıyıdan 70 km uzakta olmasının hasarın daha az olmasına neden olduğu söylenebilir. Ancak buna rağmen binaların şiddetli yer sarsıntısı etkisinde kalmasına rağmen can kaybı ve bina yıkılması, ağır hasar gibi olaylar rapor edilmedi. 30 Ekim 2020’de Sisam Adası’nda olan 7.0 büyüklüğündeki depremin İzmir’in şehir merkezinde 500 binada yıkım ve ağır hasar yaptığını ve 117 kişinin ölümüne neden olduğunu düşünürsek Japonya’daki bu son depremde oradaki binaların depreme dayanıklı olduğu açıktır. Deprem birçok artçı depremlerle sürüyor.
Fukuşima kıyıları açıklarında 11 Mart 2011 tarihinde 9.1 büyüklüğünde bir deprem olmuştu (Şekil 2). Dünyanın ilk beş büyük depreminden biri olan bu deprem sığ ve çok büyük olduğundan tahminlerin çok üstünde (17 metre) tsunami dalgası yaratmış ve su altında kalan Fukuşima Nükleer Santralında oluşan patlamaların yarattığı hasar nedeniyle Çernobil Nükleer sızıntısı düzeyinde tehlike oluşmuştu. Mevcut belgelerde Fukuşima depreminin neden olduğu can kaybı sayısı 15.000-18.000 arasında verilmektedir. Bu ölümlerin büyük çoğunluğunun tsunami nedeniyle olduğu, nükleer sızıntı sonucu ölen kişi sayısının ise 2 kişi olduğu ifade edilmektedir.
13 Şubat 2021 depremi Pasifik Levhası’nın batı sınırında oldu. Yeryüzündeki en büyük tektonik levhalardan biri olan Pasifik Levhası batıda Japonya sınırından Asya Levhası’nın altına dalarken, doğuda Amerika Levhası’nın altına dalar. (Şekil 2) Bu dalma hızı bazı yerlerde yılda 7 santimetreye ulaşmaktadır. Bu nedenle Pasifik Levhası sınırlarında dünyanın en büyük ve en derin depremleri olmaktadır. Derinliği 800 km’ye ulaşan derin depremler çok sık gözlenir. Büyük ve derin depremler çok geniş alanlarda hissedilmesine rağmen yeryüzünde hasar yapacak şiddete ulaşmazlar. Ateş Çemberi olarak adlandırılan ve 40.000 km uzunluğundaki bu deprem ve volkan kuşağı dünyada olan depremlerin sayı olarak %90‘ını, en büyük depremlerin ise %80’ini kapsamaktadır. Ateş Çemberi 452 adet volkanla dünyadaki tüm volkanların %75’ini barındırmaktadır. En çok tsunami olayları da bu kuşak üzerindeki büyük ve sığ depremlerden kaynaklanmaktadır. Bu deprem kuşağı ortalama her 10 yılda bir 8,0’den daha büyük bir deprem yaratabilmektedir. Pasifik Levhasının kuzeyindeki Alaska deprem etkinliği bakımından dünyanın en aktif yerlerinden biridir.
Son 4 yılın 7.0 ve daha büyük deprem dünya ortalaması 11’dir. 2018’deki 17 adet büyük deprem sayısını saymazsak, 2017, 2019 ve 2020 yıllarının ortalaması 7 olup yıllık ortalamanın altında kalmıştır. 2021’in ilk iki ayında 7.0 ve daha büyük deprem sayısı 3 tane olunca önümüzdeki dönemde yerkürenin büyük deprem etkinliğini arttırarak son dört yılın 11 gibi düşük ortalama sayısını yükselteceğini tahmin ediyorum.
