Güney Karolina Üniversitesi(University of Southern Carolina; USC) biliminsanları tarafından yapılan bir araştırmaya göre göre stres, -tramvatik olaylar, iş yükü ve strese yol açan günlük olaylar- bağışıklık sisteminin yaşlanmasını hızlandırıyor; kişinin kanser, dolaşım sistemi rahatsızlıkları ile Kovid-19 gibi hastalıklara yakalanması ve enfeksiyon riskini artırıyor. 13 Haziran’da Proceedings of the National Academy of Science (PNAS) dergisinde yayımlanan bu araştırma, yaşa bağlı sağlıkta farkları açıklamaya yardımcı olabilir; pandemideki eşitsizlik payını anlamak ve müdahale için olası meseleleri belirlemek de dahil.
Bağışıklık yaşlanmasını anlamak
“Dünyanın yaşlı popülasyonu arttıkça, yaş kaynaklı sağlıkta farklılıkları anlamak esas hale geliyor. Bağışıklık sisteminde yaş kaynaklı değişiklikler, giderek bozulan sağlıkta kritik bir rol oynuyor”, diyor USC Leanord Davis Yaşlılık Bilimi Okulu’ndan, doktora sonrası araştırmacı Eric Klopack. “Bu araştırma bağışıklık sistemindeki hızlanmış yaşlanmayı içeren mekanizmalara açıklık kazandırılmasına yardımcı oluyor.” İnsanlar yaşlandıkça, bağışıklık sistemi doğal olarak dramatik bir düşüşe başlar, bu duruma bağışıklık yaşlanması denir. İlerleyen yaşla kişinin bağışıklık profili zayıflar; çok fazla eskimiş beyaz kan hücresi ve çok az taze, işgalcilerle karşılaşmaya hazır, “çaylak” beyaz kan hücresi içerir. Bağışıklık sistemi yaşlanması sadece kanserle değil, dolaşım sistemi rahatsızlıkları, daha yüksek zatürree riski, daha az etkili aşılar ve organ yaşlanmasıyla da ilişkilendirilmektedir. Fakat, aynı yaştaki yetişkinlerde ciddi sağlık farklarına ne sebep oluyor? USC araştırmacıları hayat boyunca strese maruz bırakılmayla -ki stresin zayıf sağlığa bilinen bir katkısı vardır- bağışıklık sisteminin güçten düşmesi arasında bağlantı olup olmadığına bakmaya karar verdiler. Ekonomi, sağlık, evlilik ve aile durumu hakkındaki ulusal bir çalışma olan Michigan Üniverstesi’nin Sağlık ve Emeklilik çalışmasında, çok büyük veri kümeleri sorgulandı ve çarpraz olarak referanslandı.
Araştırmacılar, 50 yaşın üzerinde 5744 yetişkinden oluşan ulusal bir örnek grubundan gelen yanıtları, maruz kalınan çeşitli sosyal stresleri ölçmek için analiz etti. Katılımcılar, stresli yaşam olayları, kronik stres, gündelik ayrımcılık ve yaşam boyu ayrımcılık dahil sosyal stresle ilgili deneyimlerini ölçmek için tasarlanmış bir anketi yanıtladılar. Daha sonra katılımcıların kan örnekleri akış sitometrisiyle (akışlı hücre sayımı) analiz edildi; bu laboratuvar tekniği, kan hücreleri birer birer lazerin önünden geçerken, onları sayıp, sınıflandırır.
Beklendiği gibi, daha yüksek stres miktarı olan insanların, daha yaşlı görünen bir bağışıklık profilleri vardı; daha az taze hastalık savaşçısı ve daha fazla eskimiş beyaz kan hücresi içeriyordu. Stresli hayat olayları ile daha az karşılık vermeye hazır, ya da toy T hücreleri arasındaki ilişki, eğitim durumu, sigara içmek, içki içmek, ırk ya da etnik köken kontrol edildikten sonra bile güçlü kaldı. Bazı stres kaynaklarını kontrol etmek mümkün olmasa da araştırmacılar hayatımızdaki stres kaynaklarını kısıtlamak üzerine orta yolun bulunmasını tavsiye ediyor.
“Stres ve bağışıklık yaşlanması arasındaki ilişkiyi tespit etmek zor değil”
Bağışıklığın çok önemli bir parçası olan T hücreleri, kalbin hemen üstünde duran timüs denilen bir bezde gelişir. Yaş ilerledikçe timüs dokusu küçülür ve bu dokunun yerini yağ hücreleri alır; bunun sonucunda da daha az sayıda bağışıklık hücresi üretilir. Eski araştırmalar, bu olayın sağlıksız diyet ve az egzersiz gibi stresle ilişkilendirilen hayat tarzları tarafından hızlandırıldığını savlıyor.
“Bu araştırmada, kötü diyet ve az egzersiz istatistik olarak kontrol edildikten sonra, stres ve bağışıklık yaşlanmasının hızlanması arasındaki bağlantı o kadar güçlü değildi” diyor Klopack. “Bunun anlamı daha fazla stres yaşayan insanların daha kötü beslenmeye ve daha az egzersiz yapmaya eğilim gösterdikleridir; bu da neden hızlı bağışıklık yaşlanmasına sahip olduklarını açıklar. Yaşlı yetişkinlerde beslenme ve egzersiz davranışlarını geliştirmek, stresle bağlantılı bağışıklık yaşlanmasını dengelemeye yardımcı olabilir. Ek olarak, sitomegalovirüs de (CMV) müdahale için bir hedef olabilir. CMV insanlarda sık rastlanan, genelde asemptomatik bir virüstür ve bağışıklık yaşlanmasını hızlandırdığı bilinir. Zona veya uçuk virüsü gibi, CMV de genelde uykudadır, ama özellikle kişi yüksek stres yaşıyorsa alevlenebilir.
Bu çalışmada, CMV pozitifliğinin istatistiksel olarak kontrol edilmesi, stres ile hızlandırılmış bağışıklık yaşlanması arasındaki bağlantıyı da azalttı. Araştırmacılar bu sebeple, yaygın CMV aşılanması basit ve güçlü bir müdahale olabilir ve stresin bağışıklık yaşlanmasına etkisini azaltabilir diyorlar. Bu çalışmada, CMV pozitifliğinin istatistiksel olarak kontrol edilmesi, stres ile hızlandırılmış bağışıklık yaşlanması arasındaki bağlantıyı da azalttı. Araştırmacılar bu sebeple, yaygın CMV aşılanması basit ve güçlü bir müdahale olabilir ve stresin bağışıklık yaşlanmasına etkisini azaltabileceğini söylemekteler.
Kaynak: Stress accelerates immune aging, study finds, Science Daily
