Kör insanlar sadece bir baston yardımı ile kalabalık kaldırımlarda yürürken ya da yoğun yaya geçitlerini kullanırken korkusuz görünürler ve birçok işlerini başarı ile yerine getirirler. Araştırmacılar, kör insanların bunu yapabilmelerinin sebebi olarak, en azından bazı şartlarda, körlüğün ortama adaptasyonu geliştirici bazı algıları artırdığını öne sürüyorlar. Daha önce yapılan bilimsel çalışmalarda kör insanların pencereli bir koridorda yürürken kör olmayan fakat gözleri kapalı olan insanlara oranla pencerelerin varlığını daha iyi saptayabildikleri gösterilmiştir. Çünkü kör insanların sıcaklık ya da ses ekosundaki en ufak değişiklikleri hissederek, pencerenin nerede olduğunu daha iyi anlayabilecek bir beyin yapısına sahip oldukları gösterilmiştir. 1990’lı yıllarda beynin içini gösteren teknolojilerin gelişmesi ile kör insanların beyinlerindeki yapısal ve fonksiyonel değişiklikler analiz edilebilir hale gelmiştir.
Kaliforniya Üniversitesi (UCLA) nöroloji bölümü araştırmacıları, beynin, algısal bir uyarı kaybı durumunda, adaptasyonu sağlamak için yapısal değişikliğe uğrayarak kendini işlevsel olarak tekrardan organize ettiğini gösterdiler.
Kaliforniyalı araştırmacı Natasha Leporé ve arkadaşları NeuroImage dergisinin Ocak 2010 sayısında yayınlanan çalışmalarında, kör insanların beyinlerindeki görsel alanların, normal görme yetisi olanlarınkine göre hacim olarak daha küçük olduğunu gösterdiler. Bu durum görsel olmayan alanlarda ise tam tersi bir gidişat göstermektedir: Kör insanların diğer duyularla alakalı bölgelerinin normal görme duyusuna sahip insanlara oranla daha büyük olduğunu saptadılar. Araştırmacılar küçülmüş görme alanlarının dengelenmesi için, kör insanlarda beynin böyle bir mekanizmaya sahip olabileceğini söylüyorlar. Leporé “Bu çalışma ile beynin muazzam bir esnekliğe sahip olduğunu ve özellikle erken dönemde meydana gelen büyük bir işlev kaybında kendini yenileyebileceğini gösterdiklerini” söylüyor.
Araştırmacılar bu çalışmada beyin hacmindeki en küçük değişiklikleri bile saptamaya yarayan ve oldukça hassas bir yöntem olan tensör tabanlı morfometre (Tensor-based Morphometry – TBM) kullanarak 3 farklı grup üzerinde analiz yaptılar. Gruplar, doğuştan görme yetisi olmayan ya da görme yetisini 5 yaşından önce yitirmiş bireyler, görme yetisini 14 yaşından sonra yitirmiş bireyler ve normal görme yetisine sahip bireylerden oluşmaktayşdı. İki kör grubun karşılaştırılması ile beyindeki yapısal değişikliğin oluşmasının körlüğün ne zaman ortaya çıktığı ile ilgili olduğu saptandı.
Erken dönemde kör olan grup ile kontrol grubu arasında, beyindeki corpus callosum (cc) bölgesindeki hacim oranları karşılaştırıldığında anlamlı farklılıklar bulunmuştur. CC, görsel bilginin beynin iki hemisferi arasında geçişini sağlayan bölgedir ve görme sinyalinin olmadığı durumda bu bölgede daha az miktarda myelin kılıf oluşmaktadır. Myelin kılıf, protein ve yağ alt birimlerinin bir araya gelmesi ile oluşan, sinir hücrelerinin çevresini sararak sinir iletiminin daha hızlı ve düzgün olmasını sağlayan, çocukluğun ilk yıllarında gelişimini tamamlayan bir proteindir. Körlük, eğer ergenlik sonlarında ya da daha sonra gerçekleşirse myelin proteinin yapımı çoktan tamamlanmış olacağından cc’nin yapısı görsel bilginin olmayışından çok fazla etkilenemeyecektir.
Her iki kör grupta da görme ile ilgili olmayan alanlarda istatiksel olarak anlamlı miktarlarda genişleme görülmüştür. Örneğin, hafızadan ve bilinçli düşünmeden sorumlu frontal korteks her iki grupta da kontrol grubuna oranla anormal olarak genişlemiş ve belki de kör insanlarda bazı yeteneklerin artmasına olanak sağlayan anatomik bir değişime neden olmuştur.
Leporé ve arkadaşlarının çalışmasında, kullanılan bu yöntem ile insan beynindeki değişiklikleri invaziv olmayan yöntemlerle, bir yaralanma ya da algı yoksunluğunda beynin kendini yeniden organize ederek nasıl adapte olduğu ve yeni fonksiyonlar kazandığı gösterilmiştir.
KAYNAKLAR
1) University of California – Los Angeles (2009, November 19). Blindness causes structural brain changes, implying brain can re-organize itself to adapt. ScienceDaily. Retrieved November 21, 2009, from http://www.sciencedaily.com /releases/2009/11/091118143259.htm
2) Leporé N. ve ark., (2010), Brain structure changes visualized in early – and late – onset blind subjects. NeuroImage, 49 (2010) 134–140.
