Görsel açıklaması: Modern insan 200.000 yıl önce ortaya çıktı.
Çin’de yapılan bir araştırmaya göre, Alzheimer hastalığı insan zekâsının gelişimiyle birlikte evrimsel olarak gelişmiş olabilir.
Araştırmaya göre 50.000 ile 200.000 yıl öncesinde, doğal seleksiyonla birlikte beyin gelişiminde görevli olan 6 gende değişiklik meydana geldi. Bu sayede nöronlar arası bağlantılarda artış gerçekleşti ve modern insanların insana benzeyen atalarından daha akıllı evrimleşmeleri mümkün oldu. Fakat bu genler yeni entelektüel kapasiteyle birlikte Alzheimer hastalığıyla ilişkili problemleri de beraberinde evrimleştirdi.
Çin’deki Shanghai Enstitüsü Biyolojik Bilimler Bölümü’nden genetikçilerin yürüttükleri araştırmanın raporuna göre, hafızaya ilişkin rahatsızlıkların oluşma sebebi, olgunlaşan beyinlerin zekâ gelişimlerini karşılamak için yeni metabolik ihtiyaçlarının doğması ve bu ihtiyaçları karşılamada zorlanmalarıdır. İnsana oldukça yakın bir tür olan şempanzelerde bile olmayan “Alzheimer hastalığı geliştirme” yalnızca insanlara özgü bir gelişim örneğidir.
Araştırmayı yürüten Kun Tang ve ekibi, evrimsel süreci incelemek için modern insan DNA’sında kanıtlar aradı. Afrikalı, Asyalı ya da Avrupalı ataları olan 90 kişinin genomlarını inceleyerek, popülasyondaki ve doğal seleksiyondaki çeşitliliklere sebep olan değişiklikleri araştırdılar.
Popülasyondaki değişikliklerin etkilerini kontrol etmek için, yani doğal seleksiyondaki izleri izole etmek için, araştırmacılar popülasyon miktarının zamanla değişimini saptadılar. Daha sonra popülasyon tarihiyle uyuşmayan genom parçalarını tespit ettiler, böylece doğal seleksiyonla şekil almış DNA parçalarını ortaya çıkardılar. Bu sayede 500.000 yıl öncesine kadarki seleksiyon olaylarını incelemeyi başararak, modern insan formununu tetikleyen evrimsel güçleri tespit ettiler. Yapılan daha önceki araştırmalarda, bu evrimsel sürecin 30.000 yıl öncesinde ortaya çıkmış olduğu görülmüştü; Tang ve ekibinin araştırmaları sonucu 200.000 yıl önce evrimsel gelişimlerin başladığı tespit edilmiş oldu.
Cambridge’deki Broad Enstitüsü’nden hesaplamalı hücre biyologlarının bu çalışmaya yaptığı yoruma göre, ekibin analitik yaklaşımı, her çeşit seleksiyonu genel bir çerçevede incelemeye yarıyor; aynı zamanda farklı devirlerin seleksiyonlarını incelemek için de genele yakın bir yaklaşımı olan bir yöntem. Ancak bu yöntemin geniş kapsamda kabul görülür hale gelmesi için çalışmaların devam etmesi gerektiğini de belirtiyorlar.
Yine de, en güçlü genomik-analitik metotlar bile, tarihte olan garip gelişimleri açıklamada sınırlı kalıyor. 60.000 yıl önce Afrika’yı terk eden az sayıda insanın, bugün Asya ve Avrupa’da yaşayan insanların ataları olmasından ötürü, Avrupa’daki insanlarda daha önceki genetik varyasyonlarının pek çoğunun silindiği düşünülmekte. Dolayısıyla, Afrikalı insanların genomları sayesinde araştırmacılar tarihin çok daha öncelerine inebilmeyi başararak, bu sayede de insanlığa şekil veren evrimsel gelişim hakkında daha fazla bilgi elde edilebiliyor.
Çeviren: Selen Özkan
İTÜ Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü
Kaynak: Nature. doi:10.1038/nature.2015.17589
– http://www.nature.com/news/alzheimer-s-origins-tied-to-rise-of-human-intelligence-1.17589#/b1
