Güneş’in ısıtma gücü, atmosferdeki metan gazı seviyesinin mevsimsel olarak neden değiştiğini açıklamaya yardımcı olabilir.
Gezegen bilimciler Mars’taki metan bulmacasını çözmeye daha da yaklaşıyorlar.
Yeni hesaplamalar, NASA’nın Curiosity gezgininin Mars’ın atmosferindeki metan gazı artışını neden kuzey yarımküre yazında tespit ettiğini açıklamaya yardımcı olabilir. Kanada Toronto Üniversitesi’ndeki bir gezegen bilimci olan John Moores, kıştan bahara doğru olan mevsim geçişi sırasında Güneş’in ısısının, Mars toprağını ısıtmaya başlamasının, metan gazının yerden atmosfere çıkmasına izin verdiğini belirtiyor. Moores, 24 Ekim’de ki bir gezegenbilim toplantısında çalışmalarını sundu.
Curiosity’nin metan ölçümleri araştırmacıları yıllardır cezbediyor. 2012’de Mars’ın ekvatorunun yakınında bulunan Gale kraterindeki yüzey aracı, kuzey yarımkürenin ilkbaharında atmosferik metan ölçümlerinde gizemli ani artışlar tespit etti. Bu yılın başlarında, takımdaki biliminsanları metan düzeyinin kuzey yarımkürenin yaz mevsiminde zirveye çıkarak, mevsimlere göre metan seviyesinin arttığını ve azaldığını belirledi.
Mars’ın atmosferinde metan gazı bulmak oldukça ilgi çekici; çünkü kimyasal reaksiyonlar yaklaşık 300 yıl içerisinde gazları yok etmeliydi. Bugünkü varlığı, gezegendeki bir şeyin hâlâ gazın atmosfere gönderilmesini sağladığını gösteriyor. Kaynak, belirli kaya ve su türleri arasındaki reaksiyonlar veya daha ilginç bir şekilde gömülü mikroplar veya diğer yaşam şekilleri gibi jeolojik süreçler de olabilir. Dünyanın atmosferindeki metanın çoğu canlılardan gelir.
Gaz sızıntısı
Araştırmacılar, Mars’ta bulabilecekleri her metan kokusunu takip ettiler. Dünya üzerindeki teleskoplar ve Mars’ın yörüngesindeki uzay araçları zaman zaman gezegenin etrafındaki metan gazını fark ediyorlardı (2009’da yoğun bir hava kirliliği de dahil olmak üzere). Curiosity, doğrudan metan seviyelerini ölçerek bulmacanın çözülmesine yardımcı olacaktı ama bunun yerine olaylar iyice karmaşıklaştı.
Şimdi, cevabın Mars’ın yüzeyinde bulunabileceği görünüyor. Moores ve meslektaşları, metanın atmosfere girene kadar Mars topraklarındaki kırıklardan ve çatlaklardan nasıl yukarı doğru çıkabileceğini analiz etti. Toprağın ısıtılması, gazın havaya sızmasına izin verebilir, bunların hesaplamaları bu tezi doğrular nitelikte. Mars’ta mevsimler, özellikle de Curiosity’nin gezegenin ekvatoruna çok yakın olan konumunda biraz karmaşıktır. Ancak, en yüksek metan seviyeleri yılın en sıcak zamanından sonra ortaya çıkıyor ve bu da yerin altına doğru yayılan ısının daha fazla gazın salınmasına izin verdiğini gösteriyor.
Biliminsanlarının tahmin ettikleri atmosfere salınan gaz miktarı, Gale kraterinde Curiosity’nin ölçmesi için iyi bir örnek. Moores, Amerikan Astronomi Topluluğu Gezegen Bilimleri Bölümü’nün Knoxville, Tennessee’deki toplantısına verdiği demeçte: “Metan’ın en büyük kaynağı hâlâ bir gizem. Ancak çalışma, gazın mevsimsel düşüş ve yükselişini açıklamaya yardımcı olabilir.” dedi.
Derinliklerden
NASA’nın Maryland Greenbelt’teki Goddard Uzay Uçuş Merkezi’nde çalışan bir gezegenbilimci olan Michael Mumma, “Bu fikir, Güneş’ten yayılan ısı sonucu Mars’ın uçurum yüzeylerindeki çatlaklardan dışarı sızabileceğine dair daha önceki önerilere dayanıyor” diye belirtti. Mumma ve meslektaşları, 2009 yılında yoğun metan salınımı hakkında bilgi verdikten sonra, Mars topraklarındaki gözeneklerin belirli mevsimlerde uçurumlar veya krater duvarlarında açılabileceğini ve metanın yüzeyden atmosfere salınmasını sağladığını ileri sürdüler.
Daha fazla keşif kısa bir süre sonra gelebilir. Bir Avrupa-Rus uzay aracı olan ExoMars Trace Gas Orbiter (TGO), Nisan ayından beri Mars atmosferinde metan ve diğer gazlar için adeta avlanıyor.
Toplantıda Hollanda’nın Noordwijk kentindeki Avrupa Uzay Ajansı’ndan Håkan Svedhem, projenin yürütücüsüne uzay aracının elde ettiği ilk sonuçların yakında yayınlanacağını söyledi. TGO, tüm gezegende ve belirli yüksekliklerdeki metanı, Curiosity’nin zeminde ölçebileceğinin çok daha ötesine geçerek ölçüyor. Yörünge aracı, Mars’taki metan gazı sorularının bazılarını veya hepsini yanıtlayabilir.
Mumma, her ne kadar iddiasını detaylandırmasa da “şaşırtıcı sonuçlar olacak”, diyor.
Kaynak: Witze, Alexandra, “Mars scientists edge closer to solving methane mystery”, Nature, 25 Ekim 2018.
