Bağrımıza taş basarak itiraf etmek zorundayız ki alkolün sağlığa zararlı olduğu bir kez daha kanıtlandı. Damarlarınızdan, karın bölgesindeki iç organların performansından, hatta şu kısacık ömrün önemsenmeyecek miktardaki birkaç ayından keyif için vazgeçebilirsiniz belki; peki ya beyin gelişiminizden ya da zihinsel kapasitenizden? Üstelik hepsi hepsi günde dört bira için..
Aşırı alkol tüketiminin beyin üzerindeki olumsuz etkilerini 9-23 yaş arası ergen-genç erişkin bireylerde gösteren çalışmalar epey fazla. Bu yaş aralığı özellikle kritik çünkü MRI aracılığıyla yapılan incelemeler beyin hacminin çocukluk ve ergenlik dönemi boyunca artmaya devam ettiğini, bu artışın da temelde serebral korteksteki yani beynin ön lobundaki beyaz maddenin artışıyla ilişkili olduğunu gösteriyor. Ayrıca bu yaş aralığı beynin talamus, amigdala, hipokampus, serebellum gibi bölgelerindeki özel yolların da gelişim göstermeye devam ettiği bir evre. Dolayısıyla bu yaşlarda temas edilen her madde, hayatın ilerleyen evrelerine kıyasla sinir sistemi üzerinde çok daha dramatik bir etki bırakabiliyor. Ama biz buraya ne kadar havalı beyin bölgesi isimleri yazarsak yazalım, başı sonu belli, kontrollü, somut deney sonuçları kadar etki etmeyecek. Hele de bu deney daha önceki kemirgen deneylerinden değil de, anatomisi ve beyin yapısı belli ölçülerde biz insanlarınkine çok daha yakın olan maymunlarda gerçekleştirilmişse.
Oregon Ulusal Primat Araştırmaları Merkezi’nde görevli nöroloji uzmanları tarafından yaşları geç ergenlik dönemine karşılık gelen Rhesus makaklarında gerçekleştirilen çalışma, kronik alkol tüketiminin oldukça gerçekçi bir simülasyonunu sunması bakımından önemli. Ne de olsa bu dönem alkole en fazla ilgi gösterilen yaş aralıklarından biri. Çalışmayı özel kılan bir diğer etken, insanlardaki kişisel beyanlara dayanan gözlemlerden farklı olarak alınan alkol miktarının tam olarak düzenlenip beslenme biçimi ve genel sağlık durumu gibi belirleyici olabilecek diğer değişkenlerin uygun biçimde ayarlanabilmiş olması. Böylece 58 erkek, 13 dişi Macaca mulatta’ya 12 ay boyunca, vücut ağırlıklarına uygun düzeyde her gün düzenli olarak verilen etanolün beyin üzerindeki etkilerini bütün çıplaklığıyla görebilmek mümkün olmuş. Sonuçlar can sıkıcı: Normal şartlarda her 1,87 yılda yaklaşık 1 milimetrelik büyüme göstermesi gereken beyin, kilogram başına tüketilen her 1 gram alkol için yıllık 0,25 milimetre (yani %25) daha az büyümüş! Bu da, dediğimiz gibi günde hepsi hepsi dört biraya karşılık geliyor. Diğer bir deyişle hafif içici olmakla sızacak kadar kadar içmek arasında da pek bir fark yok; zira özellikle beyaz madde ve talamusta kendini gösteren bu olumsuz etkilerin anahtar sözcüğü “kronik içici olmak”. Araştırmacılar eNeuro dergisinin 1 Nisan sayısında yayımlanan makalelerini, alkol alımı kesildikten sonra beynin uzun vadede işlevlerini tekrar normal düzeye taşıyıp taşımadığının bilinmediğini, bunun yeni çalışmalarla yanıtlanabileceğini söyleyerek tamamlıyor. “Canım elbet düzeliyordur,” diyerek kendinizi avutuyorsanız hemen bu soruya yanıt veren bir başka çalışmadan kısaca bahsedip moral bozalım.
İspanya Ulusal Araştırma Konseyi ve Almanya’nın Mannheim kentindeki Akıl Sağlığı Merkez Enstitüsü araştırmacılarının yine MRI kullanarak yürüttükleri çalışmada kronik alkol tüketiminin kesilmesini izleyen 2. ve 6. haftalarda da beynin beyaz maddesindeki olumsuz değişimlerin devam ettiği görülmüş. Üstelik bu seferki çalışmanın katılımcıları genç maymunlar falan değil, rehabilitasyon amacıyla başvurmuş, yaş ortalaması 46 olan 90 erkek birey. JAMA Psychiatry’de yayımlanan çalışma sonuçları özellikle beyaz maddede yer alan ve beynin diğer kısımlarıyla bağlantı kurmaya, karar almaya yarayan yapıların alkol zehirlenmesine bağlı bir değişim geçirdiklerine dikkat çekiyor. Hatta eksik kalınmamış, sonuçlar farelerde de doğrulanmış. Altıncı hafta sonrası için umutlananlarınız varsa da, az ya da çok önemli değil, beyne kendini toparlayacak zamanı tanıyacak bir sıklıkta içmelerini öneririz. Çok zor olmasa gerek…
Kaynak
1) Tatiana A. Shnitko ve ark., “Chronic alcohol drinking slows brain development in adolescent and young adult non-human primates”, eNeuro, 1 Nisan 2019.
2) “Alcohol-induced brain damage continues after alcohol is stopped”, Spanish National Research Council (CSIC) News, 3 Nisan 2019.
