Dünyada tahminen 8,7 milyon tür var ve bu türlerin hepsinin genomlarını biliminsanlarının dizilemesi mümkün görünmüyor. Afrika pençeli kurbağaları, orangatunlar ve keçilerin ortak noktası nedir? Genetikçiler onların genlerinin derinine indiler: Bu türlerin genomlarının tümü dizilenmişti.
Kendi genomunuzun dizilenme ihtimalini duymuş olabilirsiniz. Birkaç yıl önce, bir insan genomu dizilemenin (sekanslama) fiyatı 1000 dolara kadar düştü. Bu az bir miktar değil, fakat ilk insan genomunu dizilemek için gereken 2,7 milyar dolarlık maliyet gibi de değil. Bununla birlikte, hayvanları dizilemek daha karmaşıktır. Hayvanlarda önceden hiçbir tür dizilenmemiş olduğundan, genomu referanssız bir araya getirmek daha zordur.
1998 yılında, bir yuvarlak solucan olan C.elegans, genomu dizilenen ilk hayvan olmuştu.
O zamandan beri, gelişen teknoloji, genom diziliminde biliminsanlarının çok daha karmaşık organizmalara geçmelerini ve dizilemeyi çok daha hızlı ve etkili bir şekilde yapmalarını sağladı.
Ama hâlâ biliminsanlarının her hayvanın genomunu dizilemesi mümkün değil. Toplamak ve seçmek zorundalar, ama nereden başlamalı? Bu karar için bir kriter bulunmamaktadır. Kimi zaman türler ve onların insanlığa olan yararı hakkında farkındalık yaratmak, bir kriter olabilir:
Samantha Both’un Singapure Times’da yazdığı üzere; Singapur Ulusal Üniversitesi’nden (National University of Singapore) araştırmacıların, çukur engereğinin (Tropidolaemus wagleri) genomunu bu yılın başlarında dizilemek için fon başvurusunda bulunma sebepleri de buydu. Samantha Both bu engerekten, “Bilimadamlarının bir kas gevşetici ilaç haline gelebileceğine inandığı bir nöromüsküler inhibitör olan waglerin adı verilen toksini ürettiği bilinen tek yılan türüdür” diye bahsetti.
Genom dizilimi, tıbbi yararlarının bulunmasının ötesinde, dünyayı bilimsel ve tarihi olarak anlamlandırmada önemli bir uygulamadır. Genomik Çeşitlilik Laboratuvarı (Laboratory of Genomic Diversity) Başkanı Stephen O’Brien bir konferansında şunları söylüyor: “Canlı türlerin genomlarında gizlenmiş olan şey, onların bugün nereye ait olduklarını belirleyen adaptif olayların tarihi ayak izleridir.”
Hayvanların mevcut genomlarının çalışılması biliminsanlarına, bu türlerin geçmişini, yaşadıkları çevrenin tarihini ve onlarla yaşamış diğer türleri gösterebilir. Örneğin evcilleştirilmiş hayvanların genomu, insanlığın geçmişini açıklamaya yardım edebilir. İnsanlığın bir kısmı yerleşik hayata geçip tarımla uğraşmaya başladığı zaman, hem insanlar hem de inek ve domuz gibi hayvanlar da değişti (ve değişmeye devam ediyorlar). Evcilleşirken nasıl evrimleştiklerini çalışmak, genetikçilere eski insan evrimi hakkındaki faktörleri anlamaya ve hayvanların tam olarak ne zaman evcilleştiğini açıklamaya yardımcı olabilir.
Bu evcil hayvan genomlarının insanlığa sunacak çok şeyleri var. Doğal İnsan Genomu Araştırma Enstitüsü (National Human Genome Research Institute) basın açıklamasına göre, “Kesin referans genomlar (reference genome, dijital nükleik asit dizisi veritabanı) bir organizmanın biyolojisini anlamada, hastalığın ve sağlığın genetik sebeplerini öğrenmede ve hayvanlarda döllenme kararları almada önemlidir.”
Bazen bir hayvan genomu dizilenmesi biliminsanlarının tetikte olmasına yardımcı olur. Normalde insan genomu üzerinde çalışan Kanadalı araştırmacılar, Kanada’nın 150. doğumgününü kutlamak için bu yılın başlarında kunduz genomunu dizilediler. Bilimadamı Stephen Scherer, “Çabalarımızın çoğu insan genomu üzerinedir, fakat bu aslında bizi entelektüel olarak yaptığımız şeyin ötesine bakmaya teşvik eder” diyor. Kunduzun Kanada’nın ulusal sembolü olması incitici değil. Çünkü bazen iyi halkla ilişkiler, herhangi bir sebep kadar iyidir.
