Şempanzeler doğal çevre koşullarında dışkılarından bir parça alıp yutarlar. Kaprofaji olarak bilinen dışkı yeme davranışının, gözetim altındaki şempanzelerde bile isteye yapıldığı gözlenmiştir. Bu davranış genellikle kendi dışkısını ya da en yakın aile bireyininkini sindirme şeklindedir. Eğer diğerlerinden dışkı ya da diğer vücut sıvıları sunuluyor ise, bu tamamen farklı bir anlam içermektedir.
Kyoto Üniversitesi Primat Araştırmaları Bölümü’nden araştırmacılar, Gabon’daki CIRMF’de (Centre International de Recharches Medicales de Franceville), insanlarda kimi bulaşıcı hastalıklara da yol açan iğrendirici materyallere karşı şempanzelerin aynı tepkiyi verip vermeyeceğini test etmeye giriştiler.
Biyolojik atıklardan kaçınma davranışı, bir adaptasyon sistemi olan “iğrenme”nin göstergesidir. Teoride hayvanlar, kendilerini çeşitli patojen ve parazitlerden koruyabilmek için iğrenirler. İnsanlarda materyal sadece medyada görüldüğünde ya da fikri bile, otomatik olarak bu davranışı oluşturabilmektedir. Örneğin vücut sıvıları genel olarak insanlarda iğrenmeye yol açar. Ancak bunun diğer primatlarda olup olmadığı şimdiye kadar bilinmiyordu.
Kraliyet Topluluğu Açık Bilim’de yeni yayımlanan çalışmada araştırmacılar, dışkı, kan, semen gibi biyolojik atıkların görsel, kokusal ya da dokunsal temaslarının, şempanzelerin beslenme seçeneklerini etkilediğini gösterdi. Bir dizi özgün deneyde şempanzelerin dışkıya birebir benzer görünümde olan bir materyali yemeyi, temiz kahverengi köpük gibi gözüken bir besini yemekten daha fazla geciktirdikleri gözlendi. Genel olarak potansiyel biyolojik atığın kokusundan ve yumuşak-nemli gözüken materyalden de uzak durmaya çalıştıkları izlendi.
Çalışmanın yöneticisi Cecile Sarabian’a göre, “Şempanzeler ve diğer primatlar kirlenme riskini önceden sezinliyorlarsa, dışkı ve diğer vücut sıvılarına hassasiyet gösterip daha az enfekte olacaklardır. Bu da sağlık açısından oldukça önemlidir.”
Çalışmayla, hayvan refahı adına bazı çıkarımlara da ulaşmak mümkün olabilecek. Bireylerin duyarlılık ve esneklik düzeyleri belirlenerek, kimin enfeksiyonlara karşı daha fazla risk taşıyabileceği ve daha fazla dikkate ihtiyaç duyabileceği bilinebilecektir.
Şempanzeler, biyolojik atıkları gördüklerinde, onu hemen oturup yemeseler de yeme davranışını tümüyle kesmemektedir. Bununla birlikte dokunsal bilginin en güçlü itici reaksiyonu açığa çıkardığı izlenmiştir. Araştırmacılar, içinde yiyecek bulunması gereken opak bir kutuya yumuşak ve nemli bir hamur parçası koyduklarında, şempanzenin temas ettiği an, aniden irkilip geri çekildiğini gözlemlediler. Bununla birlikte bu materyal ip parçası olduğunda aynı reaksiyonu göstermiyorlardı.
Cecile Sarabian, bu deneylerin, insanlarda iğrenmenin temeli konusunda ipuçları verebileceğini ve bu duygunun evrimsel anlamda nasıl koruyucu bir fonksiyonu olduğunu anlamamıza yardımcı olabileceğini belirtiyor. Hatta çalışmalarını diğer primatlar ve primat olmayan türleri de kapsayacak şekilde genişleteceklerini de ekliyor.
