Fotoğraf: Dünyanın en parlak elektron lazerini üretebilecek tesisin inşa edildiği Çin’in Dalian şehrinden bir görüntü.
Çinli biliminsanları, Çin’in kuzeydoğusundaki Liaoning Eyaletinde bulunan bir sahil şehri olan Dalian’da ekstrem ultraviyole (EUV) içermeyen ve bir pikosaniyelik (saniyenin trilyonda biri) lazer darbesi başına 140 trilyon foton üretebilen, dünyanın en parlak elektron lazerini üretebilecekleri bir tesis inşa ettiklerini açıkladı.
Dalian Eşevreli Işık Kaynağı (DCLS) isimli tesis, Dalian Enstitüsü Kimyasal Fizik ve Şanghay Enstitüsü Uygulamalı Fizik Bölümleri tarafından yaklaşık 140 milyon Yuan (yaklaşık 20 milyon ABD doları) toplam yatırımla birlikte Çin Bilimler Akademisi (CAS) bünyesinde inşa ediliyor.
Işığın yanıp sönmesi, mikroskobik dünyanın yeni yönlerini aydınlatacaktır. Çin Bilimler Akademisi’nde akademisyen ve Dalian Enstitüsü Kimyasal Fizik Bölümü Yardımcı Yöneticisi Yang Xueming, “EUV ışık kaynakları özellikle atomların, moleküllerin ve kümelenmelerin hassas olarak algılanabilmesi konusunda yararlıdır; ışığın kaynağı ne kadar parlak olursa, o kadar az sayıda atom veya molekül görebiliriz” diyor.
“Birçok fiziksel, kimyasal ve biyolojik tepki, femtosaniyelik (saniyenin katrilyonda biri) veya pikosaniyelik (saniyenin trilyonda biri) bir zaman diliminde gerçekleştiğinden, süreci inceleyebilmek ve o anları yakalamak için yüksek hızda bir ‘el fenerine’ ihtiyacımız var. ‘Ekstrem ultraviyole’ içermeyen serbest elektron lazerli ışık kaynakları, temel enerji bilimi, kimya, fizik ve atmosfer bilimleri alanlarında geniş bir uygulama alanına sahip ve bu tesisin önemli bilimsel keşifler ve uluslararası bilimsel çalışmalar için yeni bir araç olmasını bekliyoruz” diyen Yang, bilinmeyen maddelerin keşfedilmesinde ve teknolojik ilerlemenin teşvik edilmesinde Dalian Eşevreli Işık Kaynağı tesisinin eşsiz ve önemli bir rol oynayacağını belirtti.
Bütün bu çalışmalar arasında sisin oluşumu ve genişleme mekanizması üzerine yapılan araştırmalar Çin’de bir hayli dikkat çekeceğe benziyor. Tesisin küçük moleküllerin nasıl kümeleştiğini ve daha sonra sisin içine nasıl yerleştiğini incelemeye yardımcı olabileceğini ifade eden Yang, sisin oluşum mekanizmasını daha iyi anlamanın hava kirliliğine çözüm bulmaktaki öneminin altını çizdi.
Dalian Kimyasal Fizik Enstitüsü’nden bir araştırmacı olan Zhang Weiqing,“Dalian Uyumlu Işık Kaynağı tesisi, enerji kullanım verimliliğini artırmaya ve kirlilik yayılımını azaltmaya yardımcı olmak üzere, yanmanın kimyasal mekanizmasını incelemek için de kullanılacak” dedi ve tesisin, yeni nesil yarı-iletken çiplerin geliştirilmesinde ve ayrıca biyomoleküllerin yapısının ve fonksiyonunun araştırılmasında önemli bir rol oynamasının beklendiğini ifade etti.
Çin Bilimler Akademisi Başkan Yardımcısı Wang Enge, tesis cihazlarının yüzde 90’ının bağımsız olarak Çin’de geliştirildiğini ve yapısının yeni nesil serbest elektron lazerinin geliştirilmesine zemin hazırladığını söyledi.
Çev. Erkin Öncan
İÜ Klasik Filoloji Bölümü
Kaynak: http://en.people.cn/n3/2017/0116/c90000-9167166.html
