2020 yılının başlangıcından beri özellikle de Nijerya’da yaygın olarak gözlenen Lassa ateşi hastalığı yayılıyor. Ocak ayında ülkenin 19 eyaletinde 258 vaka tespit edildiği ve 41 kişinin yaşamını yitirdiği açıklandı.
Lassa ateşi nedir?
Lassa ateşi (Lassa fever) Arenaviridae ailesinin bir üyesi olan Lassa virüsünün neden olduğu bir hastalıktır. Hastalık şiddetli kanamaya sebep olur.
Lassa ateşi, Gana, Gine, Liberya, Mali, Sierra Leone, Togo ve Nijerya gibi Batı Afrika ülkelerinde gözlenir. Hastalığa yakalananlarda ölüm oranı yüzde birdir. Hastaneye yatırılan ileri aşamalardaki hastaların hastanelerde ölüm oranının yüzde 15 olduğu tahmin edilmektedir. Bazı çalışmalarda bu oranın yüzde 25’e kadar çıktığı ve bağışıklık sistemini güçlendirmeye yönelik tedavi metotlarının sağkalımı artırdığı raporlanmıştır.
Lassa ateşi ilk olarak 1950’lerde tanımlanmıştır. Ancak Lassa ateşine neden olan virüs 1969 yılına kadar belirlenememiştir. Lassa ateşine neden olan virüs, Arenaviridae isimli virüs ailesinin üyesi olan bir RNA virüsüdür.
Lassa virüsü taşıyan insanların yaklaşık yüzde 80’inde hastalık semptomlarının görülmediği ifade edilmektedir. Ancak virüsün hastalık yapıcı form kazanmasının ardından özellikle de karaciğer, dalak ve böbrekler üzerinde etkili olduğu kaydedilmektedir.
Lassa ateşi hastalığının kuluçka süresi 2 ila 21 gün arasında değişiklik gösterir. Hastalığın semptomları arasında yüksek ateş, halsizlik, baş ağrısı, boğaz ağrısı, kas ve göğüs ağrıları, bulantı ve kusma ile ishal gösterilmektedir. Hastalığın ilerlediği vakalarda yüzde bölgesel şişme, düşük tansiyon, akciğerde sıvı birikmesi, burun kanaması, üreme ve sindirim sistemi kökenli kanamalar gözlenmektedir.
Hastalığın son evrelerinde şok, nöbet, titreme gibi durumların gözlendiği ve hastaların komaya girdiği raporlanmıştır. Hastalığı atlatan hastaların yüzde 25’inde işitme kaybı gözlenir. Bu vakaların yarısında işitme kaybı geçicidir. Ayrıca tedavi döneminde saç dökülmesi ve yürüme bozuklukları yaşandığı da ifade edilmektedir.
Lassa ateşi ise, diğer viral hemorajik ateş (virüs kökenli kanamalı ateş) hastalıklarından farklı olarak nadiren gözlenen hastalıklardan değildir. Bir yıl içerisinde yüz binlerce kişinin enfeksiyon geçirdiği ve binlerce insanın da bu hastalık nedeniyle yaşamını yitirdiği kaydedilmiştir.
Lassa ateşi hastalığına neden olan virüsün Mastomys natalensis isimli kemirgenden geçtiği raporlanmıştır. Bu canlının virüs içeren dışkısına maruz kalınması ve enfekte olmuş insanların vücut sıvıları yoluyla virüs yayılabilmektedir.
Lassa ateşi hastalığına neden olan virüs ve özellikleri
Lassa virüsü, viral hemorajik ateşe neden olduğu bilinen virüslerden biridir. Bu hastalığa neden olan 25’ten fazla virüs vardır.
Lassa virüsleri, zarf yapısı taşıyan tek iplikli RNA virüsleridir. Lassa mammarenavirüs çok hızlı çoğalır. Bağışıklık sistemi tarafından tanınmayı geciktiren kontrol mekanizmasına sahiptir. Virüs üzerinde yapılan genom dizilime çalışmaları Lassa virüsünün dört ayrı soy hattına sahip olduğunu ortaya koymuştur. Bu dört soydan üçü Nijerya’da, diğeri ise Gine, Liberya ve Sierra Leone’de tespit edilmiştir. Nijerya’dan elde edilen örneklerin diğer örneğin ata formu olduğu düşünülmektedir.
Lassa virüsünün yaşam döngüsü geçmiş dönemlerde yaşayan bazı arenavirüslerin yaşam döngüsüne benzerdir.
Arenavirüsler ve özellikleri
Arenavirüsler, enfeksiyon kaynağı olarak hareket eden bir dizi virüsü içeren bir virüs ailesidir. Genellikle hayvanlar üzerinde etkili olan zoonotik patojenlerdir. Virüsü taşıyan kemirgenlerin vücudunda dökülmeler gözlenir, kemirgenlerde genellikle ölümcül değildir. Farelerde (Mus musculus) enfeksiyon ömür boyunca taşınır ancak bu canlı toplulukları arasında insanlarda gözlendiği gibi salgın hastalıklara dönüşme eğilimi yoktur.
Arenaviridae ailesi, insanlarda ölümcül hemorajik (kanamalı) ateşlerden bazılarına sebep olur. En yaygın bilinenleri Lassa ateşi ve Lujo ateşidir.
Lassa ateşine neden olan Lassa mammarenavirüs, Mammarenavirus cinsinin bir üyesidir. Mammarenavirus cinsi, hastalık yapıcı etkisi tanımlanmış çok sayıda türü içerir.
Lassa ateşinin teşhisi ve tedavi metotları
Lassa ateşinin semptomları çeşitlidir ve hastalığa özgü semptomlar bulunmaz. Bu nedenle hastalığın erken evrelerde teşhisi zordur. Ayrıca Lassa ateşini, diğer virüs kaynaklı hastalıklardan ve yüksek ateşe neden olan sıtma ve sarı humma gibi hastalıklardan ayırt etmek de zordur.
Hastalığın teşhisi için laboratuvar çalışması yapılması gerekmektedir. Laboratuvar örnekleri incelemeyi yapan laborantlar için de tehlike arz edebilir, bu nedenle örnekler üzerinde çalışırken dikkatli olunmalıdır. Lassa ateşinin teşhisi için genellikle ELISA testi, RT-PCR, antijen belirleme testleri, hücre kültürü çalışmaları yapılmaktadır.
Lassa ateşine neden olan virüsü taşıyan kemirgenlerle teması sınırlamak hastalıktan kaçınmak için bir yöntem olarak kabul edilmiştir. Etkili yöntemler arasında tahıl ve gıda maddelerinin saklandığı bölgelerin kemirgenlerin girişini engelleyecek şekilde yapılması da var. Bir diğer önleyici yöntem ise enfekte olmuş kişilerle temasın -özellikle de vücut sıvıları yoluyla temasın- engellenmesidir.
Lassa ateşine karşı geliştirilmiş bir antiviral tedavi bulunmamaktadır. Lassa ateşi için kullanılan bir ilaç vardır ancak bu ilaç hastalığın etkilerini sınırlandırmaya yöneliktir. Lassa ateşi için güvenliği sağlanmış bir tedaviye hâlâ ihtiyaç var, biliminsanları bağışıklık yükseltici tedavi metotları ve hastalık önleyici aşılar geliştirmek için çalışmalarını sürdürüyor.
Salgının güncel durumu
30 Ocak günü itibariyle Lassa ateşi hastalığından yaşamını yitirenlerin sayısı 42’ye çıkmış durumda. 2020 yılı itibariyle ülkenin 19 eyaletinde toplam 258 enfeksiyon vakasının olduğu açıklandı. Nijerya hükümeti Lassa ateşi hastalığının yayılımından endişe duyulduğu ifade ederek acil durum ilanında bulundu. Salgınla mücadele etmek için yeni çalışmalara başlandığı kaydedildi.
Kaynak: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/B9780124169753000042
https://www.who.int/health-topics/lassa-fever/#tab=tab_2
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/B9780128012383026167
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/B9780123751560000308
