Tarihin gelişimi hangi yöndedir? Uygarlaşma (sınıflaşma) yönünde mi, uygarlıktan kurtuluş yönünde mi? Şöyle türev sorular da sorabiliriz: Uygarlaşmaya çalışarak mı uygarlaşıyoruz, yoksa uygarlıktan kurtulmaya çalışarak mı? Uygarlık kurucularının temel iddiaları (can ve geçim güvenliği) uygarlaşarak mı sağlanabilir, yoksa uygarlıktan kurtularak mı? Daha soyutlayarak ve kavramsallaştırarak soralım: “İlerlemecilik” mi yoksa “kurtuluşçuluk” mudur tarihi sürükleyen asıl dinamik? […]