Sönük yıldızların parlayıp tekrar sönene dek güneşimizden çok daha fazla ışık yaymasına neden olan nova patlamalarının Samanyolu’ndaki sıklığı gökbilimciler tarafından keşfediliyor. Ancak galaksimiz o kadar büyük ve tozlu ki, yeni elementlerin uzaya fırlatıldığı bu tür patlamaların ne sıklıkla meydana geldiği bilinmiyor.
Patlamaların yıldızlararası tozlardan görünür ışığa kıyasla daha etkili biçimde geçen kızılötesi spektrumunu inceleyen Caltech gökbilimcisi Kishalay De ve çalışma arkadaşları, bu patlamaların ne sıklıkla meydana geldiğini tahmin ettiler. Nova oranını bilmek, bu patlamaların uzaya saçacağı elementlerin miktarını da belirlemek olacağından, galaksinin yapısı hakkında çıkarım yapabilmek açısından son derece önemlidir.
Ekip, elde ettiği yıllık nova miktarını, 13 hata payıyla 46 olarak arXiv.org adresinde raporladı. Önceki tahminler 10 ila 300 arasında değişmekteydi.
Nova patlamaları, birbiri etrafında dönen çift yıldız sistemlerinde meydana gelir. Yıldızlardan biri Dünya boyutlarında fakat Güneş kütlesinde bir beyaz cücedir. Eşlikçi yıldızından gaz kopardıktan sonra gazın patlamasıyla birlikte sönük olan yıldız çok yüksek miktarda parlamaya başlar. Süpernovaların aksine nova patlamaları yıldızı yok etmez.
Kaliforniya’daki Palomar Gözlemevi’nden 17 ay boyunca gökyüzünü tarayan De ve ekibi, 12 nova patlaması tespit etti ve gözden kaçırılan patlamaları da hesaba katarak, yıllık nova oranını hesapladılar. Buldukları sayılar, San Diego Üniversitesi’nden Allen Shafter’in dört sene öncesinde 27 ila 81 arasında bulduğu orana yakın ancak çok daha hassas bir nova oranı ortaya koydu.
Kızılötesi dalga boylarının toz ile gölgelenen uzak patlamaları gözlemlemek için ideal olduğunu vurgulayan Louisiana Eyalet Üniversitesi’nden astrofizikçi Bradley Schaefer, “Harika bir iş çıkarıyorlar” diyerek “Gerçekten çok iyi verilere sahipler” diye ekliyor.
Daha hassas nova oranları, galaksimizin kimyasal kompozisyonunun hangi miktarlarda değiştiğine ışık tutması açısından oldukça değerlidir. Nova patlamalarının ortaya çıkardığı element zenginliği süpernova patlamaları ile rekabet edemeyecek kadar olsa da, süpernova patlamaları nadir olarak gerçekleşir. Arizona Eyalet Üniversitesi gökbilimcisi Sumner Starrfield, 50 civarındaki bir yıllık nova oranının, Lityum-7, Karbon-13, Azot-15 ve Oksijen-17 gibi yeryüzündeki bazı nadir izotopların kısmen veya çoğunlukla nova kaynaklı olabileceğine işaret ediyor: Ek nükleer reaksiyonlar yok etmeden önce, patlamalar bu izotopları uzaya süpürüyor ve böylece gezegenler için malzeme sağlanıyor.
Kaynak: https://www.sciencenews.org/article/number-milky-way-nova-explosions-per-year-pinned-down
