On yıldan uzun bir geliştirme sürecinin ardından, Amerika Birleşik Devletleri Tarım Bakanlığı (USDA) besin değeri yüksek mor domateslerin yetiştirilmesine onay verdi. Genetiği değiştirilmiş domatesler, önceden var olan çeşitlerden 10 kat fazla antioksidan içeriyor.
2008 yılında Nature Biotechnology dergisinde yayınlanan çalışmada [1], antosiyanin adı verilen antioksidanları yüksek miktarda üretecek şekilde bir domates türünün genetiği değiştirildi.
Antosiyaninler, yaban mersini ve kırmızı lahana gibi birçok gıdada doğal olarak bulunuyor. Bu gıdalardaki mor renkten sorumlu olan antosiyaninler, kalp hastalığı ve diyabet riskinin azalması dahil birçok fayda sağlıyor.
“Metabolik mühendislik” örneklerinden
Gıda bilimciler mor domates türlerindeki düşük antosiyanin seviyelerinin birkaç genetik değişiklikle arttırılıp arttırılamayacağını merak etti. Böylece aslanağzı bitkisinin çiçeklerine mor rengi veren iki gen domatese eklendi. Bu değişiklikle, domatesin antosiyanin üretimi arttı ve sadece dışı değil içi de zengin mor bir renk kazandı.
2008’de yayınlanan çalışmada antosiyaninli domateslerin sağlık etkileri de araştırıldı. Bu domateslerle beslenen kansere yatkın farelerin, normal diyetle beslenen farelere göre %30 uzun yaşadığı bulundu.
Bu sonuçları bitki biyoloğu Cathie Martin “Kronik hastalıkların etkisinin beslenme yoluyla azaltılabileceğini gösteren metabolik mühendisliğin ilk örneklerinden biri. Ayrıca kesinlikle tüm tüketicilere fayda sağlayacak ilk GDO (genetiği değiştirilmiş organizma) çalışması.” sözleriyle değerlendirdi.
Yıllar süren düzenleyici sürecin ardından, genetiği değiştirilmiş mor domatesler USDA Hayvan ve Bitki Sağlığı Denetim Servisi (APHIS) onayı ile pazara bir adım daha yaklaştı. Bu onayla, genetiği değiştirilmiş domatesin nerede ve nasıl yetiştirileceğiyle ilgili katı kurallar kalktı. Artık diğer tarım ürünleri gibi ABD’nin herhangi bir yerinde rahatça yetiştirilebilecek.
Antosiyanin zengini
Martin ile on yıldan fazla bir süredir mor domatesin ticarileştirilmesi için çalışan Jones, “Cathie ve ben, yaklaşık 15 yıl önce Birleşik Krallık’ta NPS’yi [Norwich Bitki Bilimleri] kurduğumuzda, sağlığa faydalı, genetiği değiştirilmiş mor domatesleri pazara sürmek için gereken onay sürecinin bu kadar uzun olacağını hiç düşünmemiştik. Bu, tarım ürünleri ıslahı için bir dönüm noktası.” dedi.
Son birkaç yılda, mor domates için bir dizi kullanım şekli araştırıldı. Bilim insanları ilk olarak kanser veya kalp hastalığı olan hastalar için antosiyanin açısından zengin bir domates suyu üretmeye odaklandı. Ancak, böyle bir ürünün marketlerde yer alması için hala çok fazla test ve düzenleyici onay gerekiyor. Bu nedenle Martin ve Jones mor domates tohumlarını ilk etapta evdeki yetiştiricilere satmayı planlıyor.
ABD onayı, GDO’lu ürünün yetiştirilmesine izin vermesiyle dünyada bir ilk. Martin ve Jones, domateslerin yakında Birleşik Krallık’ta da onaylanacağını umuyor.
Martin, “Sağlıklı mor domatesleri yemekten heyecan duyan birçok insanla paylaşma hayalime bir adım daha yakınız. Domateslerin Birleşik Krallık’ta değil de Amerika’da satışa sunulmasından buruk bir sevinç duyuyorum. Ancak iyi yönden bakacak olursak, evdeki yetiştiricilere odaklanarak tüketici odaklı olacağız ve diğer ürünlerimizi geliştirmek için gereken geri bildirim ve ilgiyi alabileceğiz.” dedi.
Kaynak: USDA, John Innes Centre
Referans: [1] Butelli, E., et al. Nat Biotechnol 26, 1301–1308 (2008).
