İki yılda bir düzenlenen ve Türkiye’nin dört bir yanından astronomlar ile astrofizikçileri buluşturan Ulusal Astronomi Kongresi (UAK), bu yıl yirminci defa düzenlendi. Erzurum Atatürk Üniversitesi’nde yapılan kongrenin bu yılki teması “Kızılötesi Astronomisi” idi. Çoğunlukla kızılötesi astronomisinden faydalanarak yapılan akademik çalışmaların yer aldığı etkinlikte, ana konunun yanı sıra geçtiğimiz kongreden bu yana göktaşı avcılığından öte gezegenlere, gökada kümelerinden kara deliklere kadar, Türkiye’de yapılmış akademik çalışmalar, sunumlar ile tanıtıldı. Temel amacı Türkiye astronomi camiasının iletişim halinde olmasını sağlamak olan UAK’ın ana hedef kitlesi yüksek lisans ve doktora öğrencileri. Biliminsanları ile biliminsanı adayları, yaptıkları akademik çalışmaları sunumlu yahut posterli bildiriler ile kongreye katılan diğer biliminsanları ile paylaşma olanağı elde ettiler. Kongrenin gerçekleşmesi için başta Erzurum Atatürk Üniversitesi Astrofizik Araştırma Merkezi ATASAM ve yerel organizasyon kurulunun başında bulunan ODTÜ Amatör Astronomi Topluluğu olmak üzere farklı kurumlardan birçok ekip canla başla çalıştı. TÜBİTAK tarafından da desteklenen 20. UAK’ın Erzurum’da organize edilmesinin temel nedeni, o bölge inşa edilecek olan Doğu Anadolu Gözlemevi’ne dikkat çekmekti.
5-9 Eylül tarihleri arasında yapılan kongrenin açılış konuşmalarının yapılmasının ardından ilk olarak Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı temsilcileri tarafından Türkiye’nin Avrupa Güney Gözlemevi üyelik başvurusu ve Türkiye Uzay Ajansı kurulum süreçleri hakkında konuşmalar yapıldı. Ardından çeşitli üniversitelerde yapılmış veri analizleri ve analizler üzerinden yapılan modellemelerden söz edildi. Yapılan konuşmaların ardından da bir kokteyl düzenlendi. Kongrenin ikinci günü ise DAG’a ait sunumlar ve projenin şu anki durumu hakkında konuşmalar yapıldı. Gün sonunda yerden yaklaşık 3100 metre yükseklikte bulunan inşaat sahasına gezi yapıldı. Saha önünde en güncel bilgilendirmelerin yapılmasının ardından Atatürk Üniversitesi kampusuna geri dönüldü. Kongrenin geri kalan günlerinde ise Öte Gezegen Çalışmaları, Gökada Sistemleri, Radyo Astronomisi, Astronomi Tarihi ve Eğitim Bilimleri başlıklı oturumlar yapıldı. Kongre sonunda ise Türk Astronomi Derneği’nin olağan toplantısı yapıldı. Bir sonraki UAK’ın Kayseri Erciyes Üniversitesi’nde yapılmasına karar verilirken, derneğin yönetim kurulu da değişti.
Türk Astronomi Derneği (TAD), 1954 yılında Türkiye astronomi camiasının örgütlü halde bulunmasını sağlamak ve Türkiye’de astronomi ile ilgilenen insan sayısını artırmak amaçlarıyla kurulmuş, aynı zamanda bir meslek örgütü misyonu üstlenen bir dernektir. Dernek, çeşitli üniversitelerde sayısız konferanslar organize etmiş, Türkiye’nin iki büyük gözlemevi projesi olan TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi (TUG) ve DAG’ın ana destekçisi olmuş, Türkiye göktaşı gözlem ağı ekiplerinin bir araya gelmesini sağlamıştır. 80’li yıllardan bu yana yayın organı olan Gökyüzü Bülteni dergisini çıkarmaya devam etmektedir. Dergi, TAD kontrolü altında yıllar boyunca farklı gruplar tarafından çıkartılmıştır. 2000’li yıllar boyunca ODTÜ Amatör Astronomi Topluluğu tarafından çıkarılan dergi, basılı formattan çekilip e-dergi olarak devam ettikten sonra bu yılki Eylül-Ekim sayısı ile birlikte basılı yayın hayatına geri dönmüştür. TAD, tüm bunların yanı sıra yıllardır astronomların özellikle yaptıkları bilim şenliklerinde yaşadıkları bürokratik zorlukları aşmak amacı ile çeşitli yazışmaları üstlenmekte. Ayrıca bu yıllarda uğraştığı işler arasında liselerdeki Astronomi derslerini “Astronomi ve Uzay Bilimleri” mezunlarının verebilmesi için Milli Eğitim Bakanlığı ile yaptığı ortak çalışmalar da gösterilebilir. Günümüzde hâlâ yılmadan çalışmalarını sürdüren dernek, iki yılda bir yapılan UAK’ları da organize etmekte, UAK’larda da “En iyi sözlü bildiri” ile “En iyi yazılı bildiri” ödüllerini vermektedir. Bu sene dernek, “En iyi yazılı bildiri” ödülünü vermeye layık kimse bulamadığını söylerken, “En iyi sözlü bildiri” ödülü, yaptığı bilimsel çalışmalarından ötürü Harvard-Smithsonian Astrofizik Merkezi’nde yüksek lisansını yapan Şeyma Mercimek’e verildi.
Bir UAK daha sona ererken, iki yılda bir kongreden kongreye görüşen yüksek öğrenim öğrencileri, bir sonraki kongreye kadar veda ettiler ve çalışmalarına döndüler. Yeni yönetimi belli olan TAD, yaptığı çalışmalara geri döndü ve etkinlik içinde bulunan profesörlerimiz kongre sayesinde beraber çalışabilecekleri yeni öğrenciler buldular. Bir sonraki UAK için 2018’de Kayseri’de görüşmek üzere…
Faydalı bağlantılar
TAD web adresi:tad.org.tr
UAK 2016 web adresi:uak.info.tr
DAG web adresi: Dag-tr.org
Doğu Anadolu Gözlemevi’nin tasarımına ait teknik çizim.
Doğu Anadolu Gözlemevi
Doğu Anadolu Gözlemevi (DAG), Erzurum ile Bayburt arasında bulunan Karakaya Dağı’na inşa edilecek olan bir teleskoptan oluşuyor. 4 metrelik çapı ile Avrupa’daki en büyük ilk 5 teleskop arasına girecek olan DAG, kızılötesi veri de alarak bu alandaki en iyi teleskoplardan biri olacak. Aynı zamanda Kafkas hattında var olan gözlemevi eksikliği de DAG sayesinde doldurulmuş olacak. Kalkınma Bakanlığı bütçesi ile ortak yürütülen teleskopun tüm kullanım hakları Türkiye’nin biliminsanlarında olacak. Teleskopa ait ayna sistemleri ile ana motoru İsviçre’de Vaud kentinde bulunan mühendislik enstitüsü HEIG-VD (Haute Ecole d’Ingénierie et de Gestion du Canton de Vaud) ile ortak yürütülen çalışmalarla inşa edilmekte. 2019 yılında teleskoptan ilk ışığın alınması beklenirken gözlemevinin bulunduğu dağ, başka ülkelerin ve kurumlarının da teleskop kurabilmesini kolaylaştırmak adına teleferik sistemleri ile donatılmış durumda. İlerleyen zamanlarda da Erzurum Büyükşehir Belediyesi, kademe kademe gözlemevi bölgesini ışıksızlandıracak. DAG hakkında detaylı bilgiye internet adresinden ulaşılabilir. (http://dag-tr.org/)
