Brown Üniversitesi ve California Üniversitesi’nden araştırmacılar tarafından yüksek çözünürlüklü uydu görüntüleme teknolojisi kullanılarak yürütülen ortak çalışma, tropikal ormanlara özgü çeşitliliğin nasıl bu kadar yüksek düzeyde olduğuna dair ipuçlarını ortaya çıkardı.
Tropikal ormanlara özgü Handroanthus Guayacan adlı ağaç türü üzerinde yapılan 10 yıldan uzun süren bir çalışmada, ağacın yaygın olarak bulunduğu yerlerde değil, nadir bulunduğu yerlerde popülasyonunun arttığı gözlendi.
“Tropikal ormanlarda doğal düşmanların nüfusu kontrol altında tutulur”
Brown Üniversitesi’nde çalışma yürüten ve makalenin başyazarı olan Evrimsel Biyolog Doç. Dr. Jim Kellner, “Panama’da birkaç futbol sahası büyüklüğündeki bir alanda, Kuzey Amerika ve Meksika’nın kuzeyindekinde olduğundan çok daha fazla sayıda ağaç türü var” diyor ve açıklamalarını şöyle sürdürüyor: “Bu çeşitliliğin nasıl ortaya çıktığı ve zaman içerisinde neden süregeldiği sorusu yüzyılı aşkın bir süredir doğa bilimcilerinin gündemini meşgul eden bir paradokstu.”
Bugüne dek!
Çalışmanın çıktısı, türün yaygın olarak bulunduğu bölgelerde popülasyonun büyümesini frenleyici etki yaratan bir “negatif geribesleme” olduğu yönünde.
Bulgular, 1970’lerde ortaya atılmış bir tahmini doğrular nitelikte. Bu tahmine göre, tropikal ormanların çok çeşitli olmasının nedeni, doğal düşmanların popülasyonları dengede tutuyor olması. Brown Çevre ve Toplum Enstitüsü üyesi olan Kellner, bu düşmanın tohum yiyen bir hayvan, bir otobur ya da hastalık yapan bir patojen olabileceğini söylüyor.
Kellner bu durumu şöyle bir örnekle açıklıyor: “Bir meşe ağacı ve bir sincap düşünün. Sincap, meşe palamutlarını yiyor ve yiyecek aramak için meşe ağaçlarının çokça bulunduğu bölgelere yöneliyor. Bir akçaağaç korusu içerisinde bulunan tek bir meşe ağacı sincaplar tarafından fark edilmiyor, dolayısıyla meşe korusunda çokça bulunan meşe ağaçlarını tüketen “doğal düşmanlar” tarafından bir kontrol mekanizması işletiliyor. Bu türden bir davranış, tropikal yağmur ormanlarında yaygın olduğu takdirde türlerin bölge içerisinde yaygınlaşması engellenmiş oluyor.”
“Türlerin nadirliği”
“Konuya ilişkin ilk çalışmalar bahsi geçen negatif geribeslemenin, genç ağaçları -tohumlar, fideler ve fidanları- etkilediği yönündeydi. Ancak ekolojistler; yetişkin ağaçların, popülasyonların üretken bireylerinin de bu negatif geribesleme etkilenip etkilenmediğini belirleyememişlerdi.
“Tropikal ormanlarda ağaçların üretken hale gelmesi yıllar sürüyor ve asıl problem türlerin nadirliğinde birleşiyor. Tek bir yetiştin ağaca ulaşabilmek adına her yıl yaklaşık olarak 101 hektarlık bir alanda araştırma yapmak zorunda kaldık. Bu, doğaya karşı bir meydan okumaydı ve yürüyerek başarılması mümkün değildi. Bu nedenle araştırmada havadan gözlem yöntemi kullanıldı.”
Kellner ve çalışmanın diğer yürütücülerinden, UCLA’da görevli Ekoloji profesörü Stephen Hubbell, Panama Kanalı’nın ortasında yer alan, yaklaşık 15.5 kilometrekarelik bir ada olan Barro Colorado’da bulunan popülasyonu izlemek için 10 yıldan uzun bir süre boyunca yüksek çözünürlüklü uydu görüntüleme teknolojisini kullanarak gözlem yaptı. Her yılın birkaç günü parlak sarı çiçekler üreten bir tropikal yağmur ormanı ağacı olan Handroanthus Guayacan’ı aradılar.
Kellner, “Bu türün çiçek açma mevsiminde uydu görüntülerini odaklayarak türün adadaki birçok yetişkin bireyini tanımlamayı başardık” diyor.
“Balıkçılıktan hastalık salgınlarına ilişkin tahminlerimize kadar her şey için önem teşkil ediyor”
Araştırmacılar, bu tekniği kullanarak bahsi geçen türe ait 1.006 yetişkin ağacın varlığını ortaya çıkardılar. 10 yıllık çalışma periyodunda, Kellner ve Hubbell, yeni ağaçların yetişkin ağaç popülasyonuna ilk kez katıldıkları evreyi belirlediler. Araştırmalarında arada bir yılı çiçeklenmeden geçiren veya erken ya da geç çiçeklenen bitkileri değil de “yeni yetişkinleri” belirlediklerinden emin olmak için ileri istatistiksel yöntemler kullandılar.
Çalışmaların sonucunda araştırmacılar, negatif geribeslemenin yeni yetişkin ağaçların nüfusunun artmasını etkilediğini ve bunun da 100 futbol sahası büyüklüğündeki alana yayılmış olan yeni yetişkin ağaç popülasyonunu etkileyebileceğini ortaya çıkardılar. Kellner bu çalışmanın, “bölgede ev sahibi konumundaki floraya özgü düşmanların etkilerini küçük alanlarda sınırlayan genç ağaçlara” ilişkin önceki çalışmalar ile çeliştiğini de ifade etti.
Ağaçlara ait uydu verilerinin doğrulanması için adaya giden araştırmacılar, bağımsız olarak dağılım gösteren 123 yetişkin ağacı buldular. Bu ağaçların 89 tanesi yüksek çözünürlüklü görüntülerle tespit edilmişti. Bu durum, çalışma için kullanılan verilerin gerçeğe yakın sonuçlarının olduğunu göstermektedir. Kellner, çalışmaya ilişkin açıklamalarının sonunda şu ifadelere yer verdi:
“Ekolojideki herhangi bir fikri, popülasyon dinamiğinden daha önemli görmüyorum. Bu çalışma; balıkçılıktan, hastalık salgınlarına ilişkin tahminlerimize kadar her şey için önem teşkil ediyor.”
Kaynak: “Why tropical forests are so ecologically diverse”, Sciencedaily, 15 Ekim 2018.
