İstanbul Üniversitesi ile Çanakkale On Sekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümlerinin ortaklaşa düzenlediği ve ana temaları “Evrenin İnorganik Makineleri” ile “Ötegezegenler” olan iki çalıştay düzenlendi. İki ayak olarak düşünülen çalıştayın birinci kısmı İstanbul Üniversitesi’nde teorik seminerler şeklinde gerçekleştirilirken, ikinci ayağı da ÇOMÜ Gözlemevi’nde gerçekleştirildi. ÇOMÜ, bünyesinde 60 ve 120 santimetrelik ana ayna çaplı iki teleskop barındırmakta. Aslen İstanbul Üniversitesi’ne ait olan 60 cm’lik teleskopu iki üniversite ortak olarak kullanıp bilimsel veriler almakta. 120 cm’lik teleskop ise Türkiye’nin en büyük yerli teleskopu. (Türkiye’nin en büyük teleskobu olan TUG150 teleskopu 150 cm’lik bir çapa sahip ancak Rus fizikçiler ile paylaşılarak kullanılmakta. Teleskopu inşa eden kurumlar Türkiye kurumları değil)
19-22 Eylül tarihlerinde İstanbul Üniversitesinde yapılan teorik çalıştayda açılışı İstanbul Üniversitesi Astronomi Profesörü Tansel Ak, Türk Astronomi Derneği (TAD) adına Prof. Mehmet Emin Özel ve geçtiğimiz yıl ÇOMÜ’den emekli olmuş, kurumda yıllarca rektör yardımcılığı ve bölüm başkanlığı gibi görevleri üstlenmiş Prof. Osman Demircan beraber yaptı. Ardından uzun süreler Max Planck Enstitüsü’nde bulunmuş, Almanya’da çeşitli üniversitelerde astrofizikçi olarak çalışmış Wolfgang Kundt’un verdiği ilk ders ile çalıştay başladı. Üç gün süre çalıştayda göktaşı takibinden nötron yıldızlarına, ötegezegenlerden akıllı yaşam olasılığına kadar pek çok konuda dersler verildi. Etkinliğin ardından ekibin kalanı Çanakkale’ye yolculuk yaparak ÇOMÜ’deki ikinci kısma katıldı.
23-25 Eylül tarihlerinde Çanakkale Üniversitesi Anafartalar Kampusu’nda yapılan gözlemsel çalıştayda ilk önce kısaca gözlemevinin tarihinden ve inşa süreçlerinden söz sedildi. Prof. Dr. Osman Demircan yaptığı konuşmada, ÇOMÜ’yü özellikle arkeoloji, su ürünleri ve astronomi alanlarında geliştirmek istediklerini ve özellikle su ürünleri alanında en iyi okullardan birisi haline getirdiklerini anlattı. Sonrasında, daha önce NATO’nun soğuk savaş sırasında radar üssü olarak kullandığı tepeyi ve orada bulunan binayı yeniden şekillendirerek, tamamen yerli mühendislerce tasarlanmış iki kubbe yapısının inşa edildiğini anlattı. Daha sonra teleskop sistemleri Avrupa’dan satın alınarak getirilmiş ve üniversite bünyesine kazandırılmış. Şimdi ise tüm Türkiye’den astrofizikçilerin hizmetinde olan iki teleskoptan akademik amaçlarla ücretsiz olarak gözlem saati isteyerek teleskopu kullanarak veri almak mümkün. Bu açılış konuşmasının ardından teleskopların başına geçildi ve sabaha kadar çeşitli ötegezegen geçişleri gözlendi. Ötegezegen geçişi, ötegezegenin yıldızının önünden geçerken gözlenmesi demek. Bu tür gözlemler sayesinde ötegezegenin çapı, bir yılının süresi ve hatta yapısı hakkında da fikir sahibi olmak mümkün. Ertesi gün, ötegezegenlerin teorisi ve çembersel gök sistemleri üzerine akademik dersler verildi. Sonrasında gökyüzü gözlemleri için kullanılan veri işleme yazılımları, katılımcılara gösterildi. Alınan verilerin indirgenmesinin ve analizinin yapılması öğretilirken hava muhalefeti ve ekipmandaki ufak arızalar nedeniyle yayın yapacak kadar önemli geçiş verileri yakalanamadı.
Çalıştayın ikinci günü Yeni Zelanda Welliton Gözlemevi Müdürü ve Üniversite Astronomi Bölümü Onursal Başkanı Prof. Dr. Edward (Ed) Budding, gökyüzü gözlemleri ve gözlemsel astrofizik üzerine sunumlar yaptı. Ed Budding, yıllarca ÇOMÜ’de ve Balıkesir Üniversitesi’nde konuk akademisyen olarak görev yapmış ve bu iki üniversitede ders veren akademisyenlerin bir kısmının yetişmesini sağlamış bir biliminsanıdır. Ed Budding’in dersinin ardından ÇOMÜ’de teleskopları kontrol etmek için kullanılan yazılımlar hakkında bilgi verildi. Etkinliğin bu kısmının özellikle kendi üniversitelerinde gözlemevi kurmak içi çaba harcayan katılımcılar için oldukça işe yarar olduğu görüldü. Derslerin ardından bir yemek verildi ve katılımcılar ile hocalar, bir masa çevresinde toplandı. Çalıştayın son günü son bir gökyüzü gözlemi yapıldı. Bu sefer elde edilen verileri, katılımcıların evlerinde işleyip çıkan sonuçları kontrol ve kıyaslama için göndermeleri istendi. Alınan sonuçlar, çoğu katılımcının, gözlemsel astrofizik konusunda edindiği bilgileri kullanmayı öğrendiğini gösteriyordu.
Türkiye Astrofizik Camiası için bu tür etkinliklerin artması gerektiğini belirten organizasyon ekibi, çalıştayın sonraki yıllarda tekrarlanabileceğinin de sinyalini vermiş oldu.
