Her alandaki gibi tarımda da var olan koşulları derinlemesine incelemek çok önemlidir. Ülkenin toprak yapısı, bitki-ürün niteliği, iklimi, ırmak boyları, deniz kıyıları ve benzeri konularda alan gerçeklerinin belirlenmesi, geleceğe ilişkin tasarıların gerçekleştirilmesini de kolaylaştırır; karar organları önünü görebilir, bilginin gücünü kullanabilir. Başarı, tarihsel bakışı da gerektiren tarım siyasası ana hatlarının uzun erimde değişmemesine de bağlıdır. Yurt toprağının, tarımsal olanağının güçlü biçimde tanımlanması, uzun erimli kamusal yararın sağlanacağı yöntem ve uygulama yollarını ortaya koyar.
“Türkiye’nin Ziraî Bünyesi (Anadolu)” adlı kitap Türk tarımının ayrıntılı çözümlemesini sunan ilk kaynaklardandır (Çeviri: Celal Kıpçak, Haydar Nouruzhan-Sâbir Türkistanlı, Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. Neşriyatı No: 20, 1951). “Anadolu” alt başlığını da taşıyan söz konusu kitabın ilginç bir oluşum süreci var. Cumhuriyet yönetiminin çağrısı üzerine Türkiye’ye gelen Sovyet Bilim Adamı P. Zhukovsky, 1925 yılında, birlikte olduğu diğer bilimcilerle çalışmaya başlar. Türkiye tarımını, deyim yerindeyse, karış karış incelerler. (Bu tür çalışmaların tasarı ve hazırlığının her zaman daha önceki yıllarda başladığını da gözden uzak tutmamak gerekir.)
“Ziraat Vekili Mehmet Sabri Bey’in Sovyetler Birliği gezisinin bu ülkeyle tarım konusundaki bilimsel bilgi alışverişinin de başlangıcı olduğu söylenebilir. Nitekim 1925-1928 tarihleri arasında ziraat bilimci Sovyet Profesör Jukovskiy, Türk tarımını bitki türleri açısından incelemiş, bütün Türkiye’yi dolaşarak, buralardan ziraî numuneler almış, bu numuneleri ülkesine götürerek daha sonra görev yaptığı Leningrad Ziraat Enstitüsü’ne bağlı laboratuvarda bir Türk ziraat pavyonu açmıştır. Hatta elindeki bu bilgilere dayanarak Türk tarımı ile ilgili Rusça üç eser yazmıştır. Bu eserlerden birisi “Türkiye’nin Zirai Bünyesi” adı ile 1951 yılında Türkçeye çevrilmiştir.” (Yıldırım, Seyfi, “Osmanlı’dan Cumhuriyete Bir Bürokrat ve Siyasetçi: Mehmet Sabri Toprak (1878–1938)”, http://www.atam.gov.tr/dergi/sayi-71).
“Türkiye’nin Ziraî Bünyesi”nin ana başlıkları şöyledir: Anadolu’nun oro-jeolojik ve Hidrografik Şeması, Anadolu’nun Hidrografyası, Anadolu’nun İklim Sahaları, Başlıca Bitki Formasyonları, Coğrafi ve Zirai Manzaralar, Ziraatın Ana Hatları, Ekim Sahalarının Taksimi, Ekilen Bitkiler, Hububat, Anadolu Buğdaylarının Ökolojik Tipleri ve Ekonomik Kıymeti, Anadolu Kültür Buğdaylarının Botanik Terkibi, Arpa, Avrupa Çeşit Terkibiyle Münasebeti, Anadolu Arpaları Arpa Tenevvüünün Coğrafi Merkezleri Sistemindeki Durum, Çavdar, Anadolu’nun Kültür Çavdarı, Yulaf, Anadolu Yulafları, Mısır, Türkiye Mısırları, çeltik, yemeklik ve Yemlik Bakliye Bitkileri, Nohut, Türkiye’nin Nohutu, Mercimek (Mercimek ve Burçak), Bakla, Anadolu Baklaları, Fasulya, Bezelye, Anadolu Bezelyesi, Anadolu Kültür Tipi, Börülce-Vigna, Acıbakla-Lupin, Anadolu Mürdümüğü, Türkiye Yoncası, Çemen, Esparjet, Tırfıl, Taş Yoncası, Sarı Yonca, Yağlı Bitkiler, Susam, Anadolu Susamları, Yağ keteni, Anadolu keteni, Haşhaş, Hardal, Kara Fransız Hardalı, Karpet Hardalı, Rokka (Izgın), Pelemir, Hint Yağı Bitkisi (Ricinus), Yalancı Safran, Gündöndü, Pamuk, Kenevir, Eterik Yağ Bitkileri, Kzanlık Gülü, Anason, Anizet, Türkiye’nin Yeni Anason Cinsi-Anizet, Kişniş Turunçgiller ve Başka Yabani Yetişen Eterli Bitkiler, Pamuk, pamukçuluğun Bölgeleri Hakkında Genel Bilgi, Türkiye Pamukları, Haşhaş, Tütün, kenevir ve Kendir, Anadolu Keneviri, Patates, Şeker Pancarı ve Başkaları, Bahçe Bitkileri, Anadolu’nun Bahçe Bostan Kültürü, Sebzeler, Anadolu Pancarları, Anadolu Havuçları, Beyaz Havuç, Anadolu Lahanaları, Anadolu Patlıcanları, Anadolu’nun Islah Edilmiş Soğanları, Anadolu Maydanozu, Meyvacılık ve Bağcılık, Cevizgiller Kültürü, Üzüm, Tali Sanayi Şubelerinde Kullanılan Ağaç Soyları ve Ot Bitkileri. (Başlıklarda dönemin yazım biçimi korunmuştur.)
Görüldüğü gibi çalışma çok kapsamlıdır, bilgilendiricidir. Anadolu’nun tarımsal niteliği ve yapısı özenle, tek tek irdelenmiştir. Ne yazık ki 1951’den bu yana yeni baskısı yapılamayan “Türkiye’nin Ziraî Bünyesi”nin, bu kısa yazıda ana başlıklarının sunulmasından, araştırmacıların yararlanması amaçlanmıştır. Yapıtın içerdiği bilgilerin araştırmalara, incelemelere dayandığı anlaşılıyor. Örneğin bu raporda: “Afyon istihsali birkaç memleketin müstesna servetini teşkil etmektedir, bu memleketler arasında Türkiye hususi bir yer tutar, çünkü en iyi cins afyon tipi istihsal eder… Kalite bakımından Türkiye afyonu birinci gelmektedir, çünkü terkibinde yüksek miktarda ana afyon alkaloidi olan morfin bulunur” denmekte; birçok ayrıntının yanı sıra diğer ülkelerle ilgili, dönemin alkaloid oranlarına da yer verilmektedir. Ayrıca yapıtın tarihsel boyutu bulunduğu da açıktır. Değerli Planlamacı-Düşünür Ali Nejat Ölçen de P. Zhukovsky’nin yazanağından, “Türkiye’nin Ziraî Bünyesi”nden sıklıkla söz eder, bu çalışmanın günümüzde bile aşılamadığını belirtir (Ölçen, “Kemalizmin Ekonomisi”, 1997: 121).
Günümüzde bir ülke ancak yüksek teknolojilerle, sanayileşmeyle, giderek robotbilimle gelişebilir; kültürle bütünlüklü siyasalarla kalkınabilir. Söz konusu gerçek, tarımın da aynı düzeyde önemsenmesi gereğini kesinlikle dışlamaz. Dolayısıyla “Türkiye’nin Ziraî Bünyesi” ve benzeri yapıtlar sürekli değerlendirilmeli, üzerine daha güçlü çalışmalar eklenmelidir.