Dişi sivrisinekler ısırmak için bir insan ararken, havaya saldığımız benzersiz vücut kokuları kokteyli ile karşılaşırlar. Bu kokular daha sonra sivrisineklerin antenindeki reseptörleri uyarır. Bilim adamları, insanları sivrisinekler tarafından algılanamaz hale getirmek için bu reseptörleri silmeyi denedi. Bununla birlikte, sivrisinek genomundan tüm koku algılayıcı reseptör ailesini nakavt ettikten sonra bile, sivrisinekler bizi ısırmanın bir yolunu buldular.18 Ağustos’ta Cell dergisinde yayın yapan bir grup araştırmacı, sivrisineklerin koku alma sistemlerinde, kokularımızı her zaman alabilmelerini sağlayan yedek güvenlik önlemleri geliştirdiğini buldu.
Rockefeller Üniversitesi’nden bir bilim adamı ve makalenin başyazarlarından biri olan Margo Herre, “Sivrisinekler, hayvanların bir şeyleri nasıl kokladığına dair en sevdiğimiz tüm kuralları çiğniyor” diyor. Çoğu hayvanda, bir koku alma nöronu yalnızca bir tür kokuyu algılamaktan sorumludur. Howard Hughes Tıp Enstitüsü’nden Leslie Vosshall ve Rockefeller Üniversitesi’nden Profesör Leslie Vosshall: “Eğer bir insansanız ve tek bir koku reseptörünü kaybederseniz, o reseptörü ifade eden tüm nöronlar o kokuyu koklama yeteneğini kaybeder” diyor. Ancak o ve meslektaşları, sivrisineklerde durumun böyle olmadığını buldu. Vosshall, “Sivrisinekleri etkisizleştirmek için daha çok çalışmanız gerekiyor çünkü tek bir alıcıdan kurtulmanın hiçbir etkisi yok” diyor. “Sivrisinekleri kovucularla veya başka herhangi bir şeyle kontrol etmeye yönelik herhangi bir girişim, onlarda yarattığımız çekiciliğin bizim için ne kadar kırılamaz olduğunu hesaba katmalıdır” diye de ekliyor.
Boston Üniversitesi’nde profesör ve makalenin yazarlarından biri olan Meg Younger, “Bu proje, insan kokusunun sivrisinek beyninde nasıl kodlandığına bakarken gerçekten beklenmedik bir şekilde başladı” diyor.
Sivrisinek beyninin “insan algılayan” kısmı
Araştırmacılar, insan kokusu 1-okten-3-ol(kısaca oktenol ve mantar alkolü olarak da bilinir, sivrisinek gibi ısıran böcekleri çeken bir kimyasaldır. İnsan nefesinde ve terinde bulunur ) tarafından uyarılan nöronların, yine sivrisinekler tarafından bulunmamızı kolaylaştıran başka bir kimyasal türü olan aminler tarafından da uyarıldığını buldular. Hayvanların nasıl koku aldığına dair mevcut tüm kurallara göre, nöronlar kokuyu dar bir özgüllükle kodladığından, bu alışılmadık bir durumdur, bu da 1-okten-3-ol nöronlarının aminleri algılamaması gerektiğini düşündürür. Younger, “Şaşırtıcı bir şekilde, 1-okten-3-ol ve amin reseptörleri aracılığıyla insanları tespit eden nöronlar ayrı popülasyonlar değildi” diyor. Bu, insanla ilgili tüm kokuların sivrisinek beyninin “insan algılayan kısmını” etkinleştirmesine izin verebilir, hatta bazı alıcılar kaybolsa bile, bu bir arıza emniyeti(yedekleme) görevi görür. Ekip ayrıca, bireysel sivrisinek koku alma nöronlarının hangi reseptörleri ifade ettiğini görmek için tek çekirdekli RNA dizilimini kullandı. Makalenin bir başka yazarı olan Olivia Goldman, “Sonuç bize sivrisineklerde reseptörlerin ortak ifadesinin ne kadar yaygın olduğuna dair geniş bir görüş verdi” diyor.
Vosshall, diğer böceklerin de benzer bir mekanizmaya sahip olabileceğini düşünüyor. Christopher Potter’ın Johns Hopkins Üniversitesi’ndeki araştırma grubu yakın zamanda meyve sineklerinin nöronlarında da benzer reseptör ifadelerinin olduğunu bildirdi. Vosshall, “Bu, büyük ölçüde koku alma duyularına bağlı olan böcekler için genel bir strateji olabilir” diyor. Gelecekte, Meg Younger’ın grubu, farklı tipte koku alma reseptörlerinin birlikte ifadelerinin işlevsel önemini ortaya çıkarmayı planlıyor.
Kaynak: Mosquitoes have neuronal fail-safes to make sure they can always smell humans, ScienceDaily
