Yüksel Atakan
Önce şunu vurgulayalım: Bir Türk olarak, Türk asıllı değerli bilim araştırmacıları Aziz Sancar’ın 2015’de ve değerli Daron Acemoğlu’nun 2024’de, iki ABD’li arkadaşlarıyla birlikte aldıkları Nobel ödülleri hepimizi sevindirdi ve gururlandırdı. Ancak bu ödüllerde Türkiye’nin bir payı oldu mu?
Gazetelerde Orhan Pamuk ve Aziz Sancar’dan sonra üçüncü gururumuz Daron Acemoğlu başlığı yer aldı. Bu başlık doğru olabilir mi? Nobel değerlendirmesi kişileri mi, yoksa onların yaptıkları bilimsel araştırmalardan “çok önemli birini” mi, değerlendiriyor? O çalışmanın yapıldığı ülke ve ortam önemli değil mi? Neden bu ödülün bizim ülkemizde yapılmayan bir çalışma sonucu alındığını gözardı edip, kişinin “aslı”nı ön plana alıp o ödüle sahip çıkıyor ve 3. ödülümüz diye Türkiye’nin aldığı ödül gibi övünüyoruz?
Bir araştımacı, o ülkedeki olanak, ortam ve ekiple birlikte yaptığı bilimsel araştırma sonucu bir ödülü hak edebilir ve bu, Nobel ödülleri alan değerli Sancar ve Acemoğlu’nda da böyle olmuştur. Olanak ve ortamlar nelerdir? Yetiştiği ve ileri araştırmaları yaptığı üniversiteler, araştırma merkezleri, laboratuvarlar, kitaplıklar, katıldığı seminerler, kongreler, meslekdaşlarıyla birlikte yaptığı yoğun çalışmalar, onlarla sürekli görüşmeler ve diğerleri.
Değerli Aziz Sancar Türkiye’deki tıp öğreniminden sonra ABD’de moleküler biyoloji eğitimi görmüş, profesör olmuş ve diğer Amerikalı iki meslektaşıyla birlikte yaptığı bilimsel araştırmalar sonjucu kimya dalında 2015 yılında Nobel ödülü kazanmıştır.
Değerli Daron Acemoğlu ise Galatasaray Lisesi’nden sonra, üniversite öğrenimini İngiltere’de yapmış, ABD’de profesör olmuş ve değerli araştırmalarını iki Amerikalı meslektaşıyla birlikte Nobel ile taçlandırmıştır.
Bu sonuçlar, Türk olarak bizleri sevindirse de, gururlandırsa da, ne yazık ki, Türkiye’nin bu ödüllerin alınması sürecinde bir payı olmamıştır. Denebilir ki bu değerli araştırmacılarımız temel öğrenimlerini Türkiye’de gördüler, bu nedenle Türkiye’nin de payı vardır. Evet bu doğrudur, ancak bu pay Nobel ödülü alınmasına önemli bir katkı sağlamış mıdır? Eğer temel eğitimin Nobel ödüllerinin alınmasında önemli bir katkısı olsaydı, örneğin ülkemizdeki binlerce lise ve üniversite mezunlarından hatta profesörlerinden hiç değilse birkaçının da Nobel ödülleri almaları gerekmez miydi?
Başka bir ülkenin Türk asıllı bilimcilerimize sağladığı ortamda alnan Nobel ödüllerini, ülkemize mal edip övünmek yerine, yurdumuzda sayıları 100.000’i geçen öğretim üyelerimizden bir tekinin bile, örneğin son 50 yıldır, neden Nobel ödülü alamadıklarını düşünmemiz gerekmiyor mu? Değerli araştırmacılarımıza, Nobel ödülleri sayısında rekoru elinde bulunduran ABD örneğiyle, gerekli olanakları ve ortamı sağlamamız, daha doğru olmaz mı, dersiniz?
Not: En çok Nobel ödüllü ülke (2023 yılı değerleri): Toplam 615 ödülden 420 adet ile ABD. Dünya Üniversitelerinden 44 Nobel ödülüyle ABD California/Berkley başta. Müslüman ülkelerin tümü 15 adet (8’i barış ödülü).
