Radyoyu kapadıktan sonra kendinizi saatlerce, örneğin Lady Gaga’nın “Bad Romance” şarkısını mırıldanırken buluyorsanız, emin olun yalnız değilsiniz. Amerikan Psikoloji Derneği tarafından yayımlanan yeni bir çalışmada, kimi şarkıların bazı özgün sebeplerden dolayı diğerlerinden daha fazla kafamıza saplanma özelliğinde olduğu gösterildi.
“Dile dolanan şarkılar” olarak adlandırılan bu şarkılar, genellikle daha hızlı, oldukça sıradan, hatırlanması kolay, fakat bazı özellikli aralıklar (atlama ve tekrarlar gibi) içeren yapılarıyla diğer ortalama pop şarkılarından ayrılıyor. Bütün bu bulgular Estetik, Yaratıcılık ve Sanatın Psikolojisi dergisinde yayımlanan ilk geniş ölçekli “dile dolanan şarkılar” çalışmasından elde edildi.
“Bad romance” şarkısına ek olarak Journey’den “Don’t Stop Believing”, Kylie Minogue’un “Can’t Get You Out Of My Head” gibi şarkıları da çalışmada yer alıyordu.
Durham Üniversitesi’nden çalışmaya liderlik eden Dr. Kelly Jakubowski’ye göre, bu yapışkan şarkılar, yaygın bir melodik şekille ve biraz daha hızlı temposuyla, aynı zamanda alışılmadık duraklamaları veya tekrarlarıyla Deep Purple’ın “Smoke On TheWater’i” gibi veya “Bad Romance” deki koro gibi bir nakarat oluşturup kafamıza saplanıyor. Jakubowski bu çalışmayı Londra Üniversitesi’nin Goldsmiths Kampüsü’nde hazırlamış.
Bu şarkılar hiç de şaşırtıcı olmayacak şekilde, radyolarda daha sık çalan ve genellikle “liste başı” olabilen şarkılar oluyorlar elbette. Bununla birlikte, bu şarkıların cazip bir genel geçer popülariteye nasıl ulaştıkları veya insanların bunları ne sıklıkta dinleyebildikleriyle ilgili sınırlı bulgular vardı.
Çalışma, bir boyuttan sonra şarkının melodik içeriğine bakarak hangisinin insanların diline dolanır, beynine saplanır olabileceğini tahmin edebileceğini gösterdi. Bu sonuç elbette yıllar sonra bile akılda kalan, herkesin hatırladığı “cıngıl”lar üreten şarkı yazarlarına ve tabii reklamcılara ilham verebilecektir.
Çalışmadan elde edilen sonuçlara göre, insanların kafasına takılan bu şarkıların, yaygın “batı” pop müziğinde var olan melodik şekli boydan boya tekrarlayan genel bir melodik sınırı oluyor. Örneğin, çok yaygın olarak bilinen “Twinkle Twinkle Little Star” ın ilk diziliminde ses perdesi önce yükselirken ardından hemen düşer. Çok sayıda bilindik ezgi de benzer örüntü vardır ve bu, özellikle çocukların çok kolay aklında kalır. Yine aynı çalışmada, Maroon 5’in “Moves Like Jagger” şarkısı benzer melodik sınır örüntüsünü, yani ani yükseliş ve ani düşüşlerini içererek en çok “dile dolanan şarkı” olarak öne çıkmıştır.
Yine aynı çalışmada, yaygın melodik şekle ek olarak bir “dile dolanan şarkı” olabilme formülünde alışılmadık aralıklar olması gerektiği belirtilmişti. Örneğin şarkı sırasında beklenmedik atlamalar ya da sıradan bir pop şarkısında duymaya alıştığımızdan daha fazla tekrarlanan notalar gibi. Knack’in “My Shanora” ve Glen Miller’in In the Mood” isimli enstrümantal şarkıları bu alışılmadık aralıklı yapıya uygun bir örnektir.
Araştırmacılar 3000 kişiye en sık dillerine dolanan şarkıları sordular ve bunları, aslında hiçbir zaman dile dolanan şarkı olmayan fakat sonunda popülarite kazanmış şarkıların veri tabanlarıyla karşılaştırdılar. Ayrıca bu şarkıların İngiltere müzik listelerine de ne sıklıkta girebildiklerini belirlediler. Her iki grubun da ezgisel özellikleri analiz edildi ve karşılaştırıldı. Veriler 2010-2013 aralığına aitti. Şarkılar, pop, rock, rap ve blues gibi popüler türlerle sınırlıydı.
Bu konuda yapılan çalışmalar, aslında beyin bilgi işlem ağının nasıl işlediği konusunda bilgi sağlıyor bizlere. Algı, duygular, kendiliğinden geliveren düşünceler ve değişik kişilerdeki değişik davranışları anlamamıza yardımcı oluyor.
Jakubowski aynı zamanda bir “dile dolanmadan” nasıl kurtulacağımıza dair ipuçları da veriyor:
– Şarkıya angaje olun.
– Başka bir şarkı dinleyin ya da düşünün.
– Şarkıyı düşünmeyin ve kendiliğinden yok olmasına izin verin.
Çalışmada sıklıkla adı geçen şarkılar
1) “Bad Romance” – Lady Gaga
2) “Can’t Get You Out Of My Head” – Journey
3) “Don’t Stop Believing” – KylieMinogue
4) “Somebody That I Used To Know” – Gotye
5) “Moves Like Jagger” – Maroon 5
6) “California Gurls” – Katy Perry
7) “Bohemian Rhapsody” – Queen
8) “Alejandro” – Lady Gaga
Görsel: ©sharaku1216 / Fotolia
Çeviren: Dr. Ebru Oktay
Kaynak: https://www.sciencedaily.com/releases/2016/11/161103122229.htm
