Görsel açıklaması: Dünya genelinde çok sık, Amerika’da ise her 4 kişiden birini enfekte eden bir mikroorganizma olan Toksoplazma gondi, beyinde astrosit denilen yapıları oluşturur. Bu parazit beyindeki önemli fonksiyonları değiştirebilir.© Indiana Üniversitesi Tıp Okulu.
Fareler, çok yaygın bir parazitle enfekte olduklarında, kedilere karşı korkularını yitirip kolayca yem olabiliyorlar. Indiana Üniversitesi Tıp Okulu, son zamanlarda farelerin ve belki de insanların beyninde davranış değişikliğine yol açabilecek bir parazit etkisi üzerinde çalışıyor. Toksoplazma gondi isimli parazit bilindiği gibi dünya genelinde çok sık, Amerika’da da her 4 kişiden birini enfekte eden bir mikroorganizmadır. Vücuda girdikten kısa süre sonra, vücudun bağışıklık sistemi yanıtıyla karşılaşıp saklı evreye geçer ve zarflı bir kist şeklinde hareketsiz kalarak saklanır.
Bu saklı evreye geçmeden önceyse parazit, özellikle beyinde olmak üzere bazı kritik hücrelerde hatırı sayılır değişikliklere neden olabilmektedir. 18 Mart 2015’de PlosOne dergisinde yayımlanan ve farmakolog, toksikolog, mikrobiyolog olan Ph. D. William Sullivan önderliğinde yürütülen 2 takımlı bir çalışmada, bu etkilenen hücrelerin “astrosit”ler olduğu rapor edilmiştir.
Astrositler, bütün beyne yayılmış halde bulunan ve beyin dokusu aktivitesiyle doğrudan ilişkili hücrelerdir. Dr. Sullivan ve ekibi, astrositlerin içindeki proteinleri ölçmüş ve 324 protein üzerinde 529 bölge bulmuşlardır; bu bölgeler “asetil grupları” olarak adlandırılan içeriklere sahiptir. Araştırmacılar, bu bulgularla “asetilom” adını verdikleri bir harita oluşturdu. Bu harita belli türlerde “genom” adını verdiğimiz haritaya epeyce benzemektedir. Diğer hücre tiplerini içeren 186 proteinin üzerindeki 277 bölge ise, bir önceki çalışmada yer aldığından burada rapor edilmemiştir. Asetilasyonun bu süreci hücrelerdeki proteinlerin fonksiyonlarını, yerleşimini veya diğer özelliklerini değiştirebilmektedir. Bu da hücrelerin beyindeki çalıştırma etkinliğini nasıl sağladığıyla ilgili yeni bir bakış sağlayabilecektir.
Astrositler için ilk “asetilom” oluşturulduğunda, araştırmacılar beyinde Toksoplazma parazitiyle enfekte olmuş, farklı şekillerde asetile edilmiş çok sayıda protein buldular. Dr. Sullivan’a göre henüz araştırma sonuçlarının kullanım alanı net değil. Ancak parazitin beyinde ısrarlı kalışı, insan ya da kemirgen davranışlarını nasıl etkilediğini anlamamıza yardım edecek gibi görünüyor.
Mart 2015’de Scientific American dergisinde yine Dr. Sullivan ve meslektaşı Dr. Gustavo Arrizabalaga (IU Tıp Okulu) tarafından yapılmış bir araştırma yayımlandı. Burada, farelerin Toksoplazma ile enfekte olduktan sonra davranışlarının değiştiğinin, kedilerden korkmak bir yana onları çekici bile bulduklarının 1980’lerde kanıtlandığı belirtiliyordu. Toksoplazma, konakları olan farelerin beyinlerini etkileyerek onların kolay yem haline gelmelerine neden oluyor, böylece de yeni bir konak olan “kedilerin” bağırsaklarına (intestinal sistemlerine) geçiyorlardı. Ki toksoplazma ancak bu doku yapısında çoğalabiliyordu.
Merak uyandırıcı ve bir o kadar da spekülatif şekilde Dr. Sullivan ve Dr. Arrizabalaga, bazı araştırmaların Toksoplazma enfeksiyonunun insan davranışlarını hem de farklı cinslerde farklı olacak şekilde etkilediğini vurguladıkları konusunda uyarıda bulundular. Bu çalışmalara göre etkilenen erkekler, daha içe kapanık, şüpheci ve asi olurken, kadınlar daha dışa dönük, güvenen ve uyumlu kişiler oluyorlardı. Bunu şizofreniyle ilişkilendirenler bile olmuştu!
Araştırmacılara göre bu konudaki insan araştırmaları henüz çok yetersizdir. Ancak Toksoplazma ile enfekte farelerdeki davranış değişiklikleri çok daha karakterizedir. Ancak bu bile bize Toksoplazma‘nın konak davranışını değiştirmekle görevli olduğunu göstermez. Dr. Sullivan’a göre astrosit asetilom haritasının belirlenmesi bu yoldaki adımları hızlandıracaktır.
Toksoplazma enfeksiyonu başlangıçta grip benzeri bulgular verirken, saklı hale geçtiğinde sağlıklı kişilerde çok az belirti gösterir. Ancak kemoterapi alan kanser hastaları veya HIV pozitifliği gibi bağışıklık sistemi düşük bireylerde parazit hızla tekrar aktif hale geçip doku hasarına kadar varan zararlar verebilmektedir. Benzer şekilde Toksoplazma ile enfekte olmuş kadınlar hamile kalmakta zorluk çekebilir, düşükler ya da doğumsal anomalilere maruz kalabilirler.
İnsanlar toksoplazma ile enfekte kedilerin kumlarına dokunduktan sonra, sıkça ve dikkatlice el yıkamadıklarında, bahçe ve diğer toprak arazilerde eldivensiz ve maskesiz çalıştıklarında, kolayca paraziti alabilirler. Aynı şekilde iyi yıkanmamış sebzeler, az pişmiş et tüketimi de bu enfeksiyona neden olabilmektedir.
Çeviren: Dr. Ebru Oktay
Kaynak: http://www.sciencedaily.com/releases/2015/03/150318153918.htm
