66 milyon yıl önce soylarının tükenmesinden önce Afrika’da yaşamış olan son dinozorlardan biri, Fas’ın kuzeyindeki bir fosfat madeninde keşfedildi. Bath Üniversitesi Milner Evrim Merkezi öncülüğünde fosiller üzerinde yapılan bir çalışma, süper kıta Gondwana’nın, kretase döneminin ortalarında parçalanmasının ardından Afrika’da bağımsız bir dinozor faunasının geliştiğini ileri sürüyor.
– Yeni tür, Chenanisaurus barbaricus, Dünya üzerinde yaşamış son dinozor türlerinden biri ve 66 milyon yıl önce göktaşı çarptığında yok olan türler arasında yer almaktadır.
– Kuzey Amerikalı T-rex’in, daha küçük olan Afrikalı bir çağdaşıdır.
– Fosil aynı zamanda güney yarımküredeki bağımsız faunanın da bir kanıtıdır.
66 milyon yıl önce dev bir göktaşı tarafından soylarının tükenmesinden önce, kretase döneminin sonunda Afrika’da yaşamış olan dinozorlar hakkında bilinen neredeyse pek bir şey yok. Bu zaman diliminde, deniz seviyeleri çok yüksekti ve bu nedenle fosillerin çoğu deniz taşlarından gelmekteydi.
Bunların arasındaki Fas’ın fosfat yatakları 66 milyon yıl önce ortaya çıkarılan antik bir deniz yatağının kalıntılarıdır. Bu fosfat geniş kömür madenlerinden toplanmaktadır ve kolalı içeceklerden gübreye kadar her alanda kullanılmaktadır.
Geçen sene, Bath Üniversitesi Biyoloji & Biyokimya Bölümü ve Milner Evrim Merkezi’nden Dr. Nick Longrich, Fas’ın Oulad Abdoun Havzası’nda Sidi Chennane’deki madenlerde keşfedilmiş olan nadir bir çenekemiği parçası üzerine çalıştı. Fas, Fransa ve İspanya’daki meslektaşlarıyla birlikte Longrich, bu çenekemiğinin bir “Abelisaurus”a ait olduğunu tespit etmiştir.
Abelisauruslar T-rexler ve diğer Tyrannosauruslar gibi iki bacaklı yırtıcılardı, fakat biraz daha kısa, daha küt burunluydular ve hatta daha ufak kolları vardı. Kretase döneminin sonunda, Tyrannosauruslar Kuzey Amerika ve Asya’da egemenken, Abelisauruslar Afrika, Güney Amerika, Hindistan ve Avrupa’nın en yırtıcı hayvanlarıydılar.
Dr. Longrich: “Bu sıradışı ve inanılamayacak nadirlikte bir bulgu, çünkü deniz taşlarından gelen bir dinozor neredeyse piyango kazanmak gibi; bu biraz balina fosili için araştırma yapıp aslan fosili bulmaya benziyor. Fakat fosfat madenleri çok zengindir, bu milyonlarca piyango bileti almaya benzer, dolayısıyla bizim aslında bunun gibi nadir rastlanan dinozorları bulmak için bir şansımız var” diyor ve ekliyor: “Fas’ta bu dönemden hemen hiç dinozor fosili bulunmuyor; bu Afrika’daki kretase döneminin sonundan adlandırılmış ilk dinozor bile olabilir. Aynı zamanda bu dinozor, dinozorları yeryüzünden silen kitlesel yok oluş öncesi Afrika’daki son dinozorlardandır. Bu heyecan verici bir bulgu, çünkü bu dönemde Kuzey Yarımküre’de ne kadar farklı faunalar olduğunu göstermektedir.”
Chenanisaurus barbaricus olarak adlandırılan, yeni keşfedilmiş dinozor, iki ayağı üzerinde durabilmekteydi ve bodur kolları vardı. Dr. Longrich ekliyor: “Abelisaurus’lar çok kısa kollara sahipti. Üst kol kemikleriyle alt kolları kısaydı ve ufacık elleri vardı.”
Fosilin dişlerinin kemiği ısırmaktan aşınmış gibi olması, T-rex gibi, Chenanisaurus’un da bir avcı olduğunu düşündürüyor. Ayrıca, kısmen tüylü olan T-rex’in aksine, Chenanisaurus’un sadece pulları vardı, beyni daha ufaktı ve yüzü daha kısa ve derindi.
Araştırma projesi, ülkenin zengin fosil mirasını korumak amacıyla Fas’ta paleontoloji koleksiyonları yaratmaya ve araştırmaya yardımcı olan uluslararası bilimsel bir işbirliğinin parçası olarak gerçekleştirildi. Bu çalışma için kullanılan numuneler Fas’da bulunan Office Chérifien de Phosphates’ın paleontolojik koleksiyonunda muhafaza edilmektedir.
