Napolyon’un Waterloo’daki tarihi yenilgisini iki ay önce ve yaklaşık 13 bin kilometre ötede patlayan bir volkan tetiklemiş olabilir.
18 Haziran 1815 yılında bugünkü Belçika sınırları içinde yaşanan bu belirleyici savaşta pis ve ıslak koşullar Napolyon’un ordusunun çamura gömülmesine sebep olmuş ve düşmanlarına stratejik bir avantaj sağlamıştır. Ancak yeni bir araştırmaya göre, o yılın Mayıs ve Haziran aylarında Avrupa’da sele sebep olan bu aşırı yağışlar, Nisan ayında Endonezya’da bulunan Tambora adlı volkanın patlamasıyla yaşanan belirli bir atmosferik tetiklemeden kaynaklanmış olabilir.
Patlayan volkanlar, kül bulutlarını atmosferin ikinci katmanı olan ve dünya yüzeyinin 50 km yukarısına dek uzanan stratosfere kadar püskürtebilir. Patlamadaki gazlar zamanla solar radyasyon yayan aerosoller – hava parçacıkları – yaratabilir ve bu da geçici olarak küresel iklimi etkileyebilir. Ancak İngiltere’deki Londra Emperyal Koleji’nde Yer Bilimleri ve Mühendisliği bölümünde kıdemli okutman olan Matthew Genge’nin 21 Ağustos’ta internet üzerinden Jeoloji isimli dergide yayınlanan çalışmasında, güçlü patlamaların istisnai olarak elektrik kuvvetleri de üreterek kül parçacıklarını daha yükseğe, dünya yüzeyinin 80 ila 1000 km üzerinde yer alan, bulut oluşturan iyonosfere kadar püskürtebileceği rapor ediliyor.
Bir kez iyonosfere ulaştığında, elektrikle yüklenmiş parçacıklar yeryüzünün iklimini daha çok bozabilir ki Genge’nin çalışmasında yazdığına göre bu tam olarak Tambora Dağı’nın patlamasından sonra yaşanan olay. Bu patlama hızlıca atmosferde “kısa devre” yarattı ve Avrupa’daki hava durumunu şekillendirerek Napolyon’un ordusunun birkaç ay içinde havlu atmasına sebep oldu.
‘Yazsız geçen bir yıl’
Ulusal Atmosfer Araştırma Merkezi’ne (NCAR) göre, 5 Nisan 1815 günü başlayan ve dört ay süren Tambora Dağı patlaması tarihte kaydedilen en büyük yanardağ patlaması olup Sumbawa adasındaki yaklaşık 100 bin insanın hayatını kaybetmesine ve yakında bulunan binaların çökmesine sebep olacak kadar çok külün toprakta birikmesine yol açmıştır. Biliminsanları Tambora’daki patlamanın küresel iklimi önemli ölçüde etkilediğini uzun zamandır biliyorlar. Stratosfere püsküren kül ve partiküller gezegenin etrafında dolaşarak takip eden yılda dünya çapında ortalama sıcaklığın 3 derece düşmesine yol açmıştır. NCAR’ın raporuna göre 1816 yılında Avrupa ve Kuzey Amerika’ da aylar süren soğuk ve kasvetli hava “yazsız geçen bir yıl” olarak bilinmeye başlanmıştır.
Ancak bu uçuşan partiküllerin küresel havayı etkilemesi aylar sürdü ve Genge’ye göre eskiden 1815 baharında Avrupa’da yaşanan anormal yağışların volkanla ilişkisi olmadığına inanılıyordu.
Ancak, onun patlamalardaki elektrik kuvvetleri hakkındaki yeni bulguları aksini öneriyordu. Genge yaptığı simülasyonlarda, volkanın duman bulutundaki ve parçacıkların içindeki negatif yüklerin birbirini iterek küllerin iyonosfere yükseldiğini gösterdi.
Genge bir açıklamasında bu etkinin, aynı kutuplu mıknatısların birbirini itmesi gibi çalıştığını söyledi. Araştırmasında, 1815 yılındaki küresel hava verilerinin yetersiz olduğunu ve bu yüzden de yaşanan patlamanın daha sonra ortaya çıkan meteorolojik bozukluklarla ilişkilendirilmesinin zor olduğunu belirtti. Ancak Genge’ye göre, 1883 yılında, yine Endonezya’da yer alan Krakatoa’da yaşanan büyük bir yanardağ patlamasına ait daha eksiksiz hava raporları, patlamadan kısa bir süre sonra iyonosferik bozukluklara ve hava bozulmasına dair işaretler gösterdi.
Bu çalışmaya göre, Tambora’nın 1815 yılındaki patlamasının ardından elektrikle yüklenmiş, yükselen küller birkaç hafta içinde Avrupa’daki hava durumunu etkilemiş olabilir; yani stratosferdeki kül parçacıklarının 1816 yazı boyunca Avrupa semalarını karartmasından çok önce…
Kaynak
https://www.livescience.com/63494-napoleon-defeat-waterloo-volcano.html
