Kısa vadede bir getirisi olmadığı halde neden ailemizin dışındakilerle yediklerimizi paylaşırız? Uluslararası bir araştırma ekibi; Fildişi Sahili, Tai Ulusal Parkı’ndaki şempanzelerin doğal besin paylaşımı davranışlarını gözlemledi. Et, bal ya da büyük meyveler gibi büyük ve arzu edilen gıda maddelerine sahip şempanzelerin arkadaşlarıyla yiyeceklerini paylaştıklarını ve ne yüksek hakimiyet statüsünün ne de besin hırsızı diğer hayvanlar tarafından rahatsız edilmenin, paylaşım kararlarını etkilediğini tespit ettiler.
Avlanmadan sonra eti paylaşma ve kıymetli gıdaların değiş tokuş yapılması, insan toplumlarındaki işbirliğinin evriminde anahtar kabul edilir. Öne çıkan bir fikre göre insanların değerli yiyeceklerini paylaşmalarının nedeni, paylaşmayı seçtiğimiz kişilerin gelecekte bizimle işbirliği yapmalarının daha olası olması. İnsanlarda her zaman gözlemlenebiliyor olmasına rağmen, hayvanlarda akrabalık veya çiftleşme ilişkilerinin dışında yemek paylaşımı nadirdir. En yakın iki akrabamız, şempanze ve bonobola, nadir istisnalardan sadece ikisi olup, gıda paylaşımının insan evrimindeki önemli rolü nedeniyle şempanzelerin paylaşım kalıplarını incelemek, yetişkinler arasında yiyecek paylaşımının nasıl geliştiği ve evrimleştiği ve insan işbirliğini nasıl şekillendirdiğiyle ilgili soruları yanıtlamaya yardımcı olabilir.
MPI-EVA’dan araştırmacılar Tai Ulusal Parkı şempanzelerinin doğal gıda paylaşımı davranışını gözlemlediler ve şempanzelerin et, bal ve büyük meyve gibi beğenilen besinleri paylaşanlara karşı seçici olduklarını buldular. Şempanzelerin yiyeceklerini arkadaşlarıyla paylaşma olasılıklarının daha yüksek olduğunu ve ne yüksek egemenlik statüsünün ne de besin hırsızı hayvanlar tarafından yapılan tacizlerin kararlarını etkilemediğini gösterdiler. Bu, geçen ay yayınlanan, aynı ekip tarafından gerçekleştirilen ve maymun avlamasından sonra et paylaşımını inceleyen başka bir çalışmanın sonuçlarını tamamlıyor. Orada, başarılı avlardan sonra ete sahip olan şempanzelerin diğer avcıları eti onlarla paylaşarak ödüllendirmelerinin muhtemel olduğunu gördüler. İki çalışmanın da başyazarı Liran Samuni: “Araştırmamız, şempanzelerin yaptıkları iyiliğin kendilerine ne zaman döneceği olasılığına dayanarak ne zaman yemek paylaşımı yapacaklarına karar verdiklerini göstermiştir. Ya da etin paylaşılması, grup avlarından sonra paylaşılması durumunda yardım için iyiliğe dönüşüyor.” diyor.
Şempanzelerin başka bir alt türündeki önceki çalışmalar şempanzelerde gıda paylaşımının çoğunlukla besin hırsızı hayvanların verdiği baskı nedeniyle meydana geldiğini öne sürmektedir. Çalışmalardaki başyazar Catherine Crockford “ Bu, Tai şempanzeleri için geçerli değildi.” diyerek şempanze toplulukları arasındaki işbirliğinin yüksek varyasyonunu vurguladı. İnsan popülasyonları da ne kadar işbirliğine yatkın olduklarına göre değişiyor. Hem insanlarda hem de hayvanlarda bazı popülasyonları diğerlerinden daha işbirliğine yatkın hale getirebilecek şeyleri değerlendiren araştırmalar sürüyor. İkinci yazar Roman Wittig: “Yüksek predasyon basıncı sebebiyle uyumlu bir birimde kalmaya duyulan ihtiyaç veya zengin gıda kaynakları sebebiyle güçlü bir uyum sergileme kabiliyeti; dayanışmacı eylemlerin ifade edilmesini teşvik etmek için olası iki senaryodur.” diyor.
Buna ek olarak araştırmacılar, avcılık ve gıda paylaşımı olaylarından sonra şempanzelerden idrar örnekleri topladılar ve oksitosin hormonunu ölçtüler. Liran Samuni: “Oksitosinin emzirmede güçlü bir rol oynadığını biliyoruz, bunu da anne ve bebek arasındaki besin paylaşımının bir örneği olarak görebilirsiniz ve oksitosin genellikle sosyal davranış ve bağlanmada görev alıyor.” dedi. Araştırmacılar, şempanzelerin et ve diğer değerli gıdaları paylaştıktan sonra ve diğerleriyle avlanmaya katıldıktan sonra yüksek oranda oksitosin buldular ve şempanzeden sonra başkalarıyla avlanmaya katıldılar. Liran Samuni: “Hem avlanma hem de paylaşımdan sonra daha yüksek oranda bulduğumuz oksitosin seviyeleri, oksitosinin genel olarak işbirliği içinde yer alan önemli bir hormon olduğu fikrini doğruluyor.”
Araştırmacılar; insanlar gibi, Tai şempanzelerinin de paylaşımının seçici olduğunu ve yiyecek elde etmede yardımcı olan arkadaşların ve diğerlerinin daha fazla fayda sağladığı sonucuna vardılar. Duygusal bağlantı, arkadaşlar arasında görüldüğü üzere, muhtemelen insan işbirliğinin evriminde çok önemli bir rol oynuyor.
Kaynak:
“Wild chimpanzees share food with their friends”, Sciencedaily, 10 Ekim 2018.
