2500 yıl önce Batı Çin’deki bir mezarlıkta toplanarak yas tutan insanlar, yaktıkları kenevir dumanını soluyordu. Esrar olarak da bilinen bu tutuşmuş bitkilerde bulunan yüksek düzeyde psikoaktif bileşik olan THC, insanlardaki bilinç düzeyini değiştirmiş olabilir.
Pekin’deki Çin Bilimler Akademisi’nden bir ekibe önderlik eden arkeolog Yimin Yang, bu uygulamanın kanıtının Orta Asya’da Pamir Dağları’ndaki Jirzankal Mezarlığı’ndan geldiğini söylüyor. Araştırmacıların 12 Haziran tarihli Science Advances’te çevrimiçi ortamda verdikleri rapora göre, mezarda ortaya çıkan ahşap yanıkların üzerindeki kimyasal kalıntılar esrar dumanı solumanın en eski kanıtlarından bazılarını sunuyor. Ekip, esrar içerek ölülerle ya da ruh dünyasıyla iletişim kurmanın amaçlandığını düşünüyor.
Pamir Dağları’nın yaklaşık 3000 kilometre kuzeybatısında bulunan, Rusya’nın Altay Dağları’ndaki bir alan da dahil olmak üzere, diğer Orta Asya mezarlarında da benzer dönemlere tarihlenen esrar kalıntıları bulunmuştur. Ancak araştırmacılar, Jirzankal Mezarlığı’ndaki keşiflerin esrarın başlangıçta zihin değiştirici bir madde olarak nasıl kullanıldığına dair eşi görülmemiş bir örnek sunduğunu belirtti. Doğu Asyalılar, en az 6000 yıl önce başlayarak esrar yetiştirdi, ancak yalnızca bitkilerin yağlı tohumlarını tüketmek ve esrar elyaflarından kıyafet ve ip yapmak için. Doğu Asya ve diğer yerlerdeki ekili erken esrar çeşitleri, bitkinin çoğu yabani formları gibi, düşük THC seviyeleri ve diğer zihin değiştiren bileşikler içeriyordu.
Esrar kullanımına dair en eski kanıtların bazıları Yunan tarihçi Heredot’tan gelmektedir. Yaklaşık 2500 yıl önce, söz konusu olan Pamir Dağları’nın yaklaşık 2000 km batısındaki Orta Asya bozkırlarında Heredot, esrar kullanımını kaydetmiştir. Ancak, yüksek THC’li kenevir bitkisinin ilk ne zaman ve nerede geliştiğinin ve hangi insanların ilk keneviri içtiğinin belirlenmesi uzun zamandır biliminsanlarının merak konusuydu.
Almanya’daki Max Planck Enstitüsü’nde İnsan Tarihi Bilimleri’nde görevli olan ve bu çalışmanın ortak yazarlarından olan Robert Spengler, “En önemlisi, Pamir bölgesi de dahil olmak üzere Orta ve Doğu Asya’nın yüksek rakımlı dağ geçitleri, Çin’i Batı Asya ve Avrupa’ya bağlayan erken İpek Yolu’nun ticaret yollarına ev sahipliği yaptı” diyor. Spengler, 11 Haziran tarihli bir basın toplantısında yaptığı konuşmada, “Çalışmamız esrar içiciliği ve kenevir bitkisinin yüksek THC’li çeşitleri konusunda sahip olunan bilginin, İpek Yolu değişim rotalarına yayılan kültürel gelenekler arasında ortak olduğunu belirledi” dedi.
Bu yeni çalışmaya katılmamış olan St. Louis’deki Washington Üniversitesi’nden arkeolog Michael Frachetti, arkeolojik buluntuların birçok gömü uygulamasının yaklaşık 2500 yıl önce Orta ve Doğu Asya’ya yayıldığını gösterdiğini, mezarlık törenlerinde esrar içilmesinin büyük olasılıkla bu sürecin bir parçası olduğunu söylüyor. Erken İpek Yolu’nun, Pekin’den Venedik’e tüm bir nüfusu bağladığını da ekliyor.
Hartwick College’den David Anthony ise yeni bulgular göz önüne alındığında, Altay Dağı bölgelerinin esrar içmenin kökenine dair ipuçlarını yakalamak için daha yakından incelenmeyi hak ettiğini söylüyor.
Jirzankal Mezarlığı’ndan insan kemiklerine ve dişlerine ait daha önceden yapılan kimyasal analizler, test edilen 34 kişiden 10’unun bölgenin dışında büyüdüğünü ve Pamir bölgesinin eski bir kavşak noktası olduğunu destekliyor. Doğu Çin’den gelen ipek kumaşların ve Batı Asya’dan gelen bir çeşit arp türü gibi eşyaların Jirzankal mezarlarında bulunması, geniş bir coğrafyadan insanların Orta Asya’ya seyahat ettiğini gösteriyor.
Jirzankal Mezarlığı deniz seviyesinden 3000 metreden fazla yüksektedir. Siyah ve beyaz taş şeritler sahanın yüzeyinde uzanır. Yerin dairesel höyükleri, bir veya iki taş halkası ile sıralanan mezarları örter.
Yang’ın ekibi, sekiz Jirzankal mezarı içinde bulunan 10 odun ocağının veya mangalın kömürleşmiş bitkisel materyalinde kenevir kimyasalı belirledi. Alışılmadık derecede yüksek THC seviyesine sahip olan bu kimyasal izler, dokuz mangalın içinde ve mangallardaki bitkileri yakmak için kullanılan ve ısıtılan iki taş üzerinde tespit edildi.
Spengler, bu antik bitkilerin, özellikle yüksek THC seviyeleri için yetiştirilen günümüzdeki kenevir bitkilerinden daha az etkili psikoaktif etkileri tetikleyeceğini söyledi.
Ölülerini Jirzankal Mezarlığı’na gömenlerin yüksek THC’li kenevir bitkisi yetiştirip yetiştirmedikleri veya vahşi doğada hazır olarak mı buldukları bilinmemektedir. Frachetti, durum ne olursa olsun, zihin değiştiren mezar ritüellerinin bir parçası olarak esrar solumanın, Jirzankal mezarlarında toplanıp yas tutanlardan önce bin yıldan beri var olduğundan şüpheleniyor.
Kaynak: https://www.sciencenews.org/article/evidence-marijuana-smoking-rituals-ancient-western-china
