Kuşlar yiyecek bulmak, yırtıcılardan kaçmak ve türlü arazilerde yön bulmak için üstün renk görüşlerine güveniyorlar.
Princeton Üniversitesi Ekoloji ve Evrimsel Biyoloji bölümünde çalışma yürüten Mary Caswell Stoddard, insanların kuşlar ve diğer pek çok canlı ile karşılaştırıldığında kısıtlı bir renk görüşüne sahip olduğunu belirtiyor. İnsanların göz yapısını incelediğimizde renklere duyarlı üç çeşit koni hücresi bulunduğunu fark ederiz. Bu hücreler kırmızı, yeşil ve mavi ışığa duyarlıdır. Ancak kuşların göz yapısında ultraviyole ışığa duyarlı olan dördüncü bir tür bulunur. Stoddard, “UV ışığa duyarlı dördüncü tip koni hücrelerine sahip olmak kuşların gördüğü renklerin sadece UV ışık bazında genişlemesine neden olmaz. Aynı zamanda diğer koni hücreleri ile birlikte iş görerek farklı renk kombinasyonlarının (UV+kırmızı, UV+yeşil,…) kuşlar tarafından algılanmasına olanak sağlar. Ancak bu işlevselliğin test edilmesi oldukça zordu” açıklamalarında bulundu.
Stoddard ve araştırma ekibi, kuşların renkli dünyalarını nasıl algıladıklarını araştırmak için doğal ortamda kuşların renk görüşünün keşfedilmesini sağlayacak yeni bir saha sistemi kurdu ve renkli görüşü gözlemlemek için yapılacak deneylere katılmak üzere geniş kuyruklu sinek kuşlarını (Selasphorus platycercus) eğitti.
Stoddard bu noktada önemli bir duruma dikkat çekiyor: “Kuşların algısal dünyalarına dair en ayrıntılı deneyler laboratuvarda gerçekleştiriliyor ancak laboratuvar çalışmaları sırasında kuşların renkli görüşü kendi günlük yaşamlarında nasıl kullandıklarını öğrenememe, dolayısıyla büyük resmi kaçırma riskiyle karşı karşıyayız.”
Stoddard ve ekibi, insanlarda da bulunan renk konilerinin algılayabildikleri renklerin karışımlarının (mavi-yeşil, yeşil-kırmızı…) aksine beklenen renk spektrumunun dışında kalan renk kombinasyonlarına odaklandı. Örneğin mor renk insanların görüşü için beklenen renk spektrumunun dışında kalan bir renktir. Mavi (kısa dalga boyu) ve kırmızı (uzun dalga boyu) renklerin görülmesini sağlayan renk konileri uyarıldığında ve yeşil rengi algılayan renk konileri uyarılmadığında mor renk ortaya çıkar. Kuşlardaki spektral olmayan renk görüşü teorik olarak beş çeşittir: Mor, UV+kırmızı, UV+yeşil, UV+sarı, UV+mor. Stoddard ve arkadaşları bu teorik yaklaşımın geçerli olup olmadığını, kuşların spektral olmayan renkleri görüp görmediğini test etmek için bir dizi deney tasarladı. Çalışmanın çıktılarına Proceedings of the National Academy of Sciences portalında yer verildi.
3 yıl boyunca her yaz gerçekleştirilen açık hava deneyleri ve bunları takiben yapılan kontrol deneyleriyle 6000’den fazla gözlem yapılabildi. Deneyler sinek kuşlarının teorideki renk görüşünün pratikte de geçerli olduğunu ortaya koydu: Sinek kuşları mor, UV+kırmızı, UV+yeşil, UV+sarı renkler dahil olmak üzere spektral olmayan çeşitli renk kombinasyonlarını görebiliyordu. Öyle ki, UV+yeşil rengi, saf UV veya saf yeşilden kolayca ayırt edebiliyor, iki farklı UV+kırmızı renk arasında ayrım yapabiliyorlardı.
Sinek kuşlarının spektral olmayan renkleri algılayabildikleri anlaşılmasına rağmen, bu renklerin kuşlara nasıl göründüğünü algılayabilmek zor. Princeton Üniversitesi’nde doktora sonrası araştırmacı olarak çalışan Ben Hogan, “Kuşların bu renkleri nasıl algıladığını bilmemiz imkânsız. Örneğin UV+kırmızı, bu renklerin karışımı ile mi ortaya çıkıyor, yoksa tamamıyla yeni bir renk mi? Sadece tahminde bulunabiliriz” dedi.
Araştırma ekibi son olarak 3315 tüy ve bitki renginden oluşan bir veri kümesini analiz etti. Bu renklerden çoğunu insanlar göremedi ancak kuşlar renkleri algılayabildi. Biliminsanları bu noktada başka bir durumu vurguluyor: Spektral olmayan renkler muhtemelen diğer renklerden önemli veya özel değiller. Kuşların görebildiği, çeşitliliğe sahip spektral olmayan renkler dört renk konisinin bulunduğu görsel sistemin bir sonucudur. Stoddard bu özelliğin kökenini işaret ederek, dört renk konisinin bulunduğu görüş sisteminin erken omurgalılarda evrimleşmiş olduğunu belirtti ve ekledi: “Bu renk görüş sistemi kuşlar, birçok balık türü ve sürüngenler için geçerli olan bir özelliktir. Sistemin dinozorlarda da mevcut olduğu söylenebilir. Spektral olmayan pek çok rengi algılama becerisinin sadece sinek kuşlarının bir başarısı olmadığını, aynı zamanda hayvanların renk görüşündeki yaygın bir özellik olduğunu düşünüyoruz.”
Kaynak: https://phys.org/news/2020-06-spectacular-bird-eye-view-hummingbirds-diverse.html
